چکیده تخمین زمان مطالعه: 7 دقیقه
سرطان دهانه رحم چهارمین علت مرگ و میر زنان در جهان محسوب می شود. دهانه رحم یا گردن رحم (سرویکس) پایین ترین بخش رحم بوده که از یک سمت به رحم باز شده و از سوی دیگر در بالای واژن قرار دارد. یکی از مهم ترین روش های شناسایی و غربال گری بیماری هایی مانند سرطان دهانه رحم و سرطان رحم انجام تست پاپ اسمیر است که باید به صورت دوره ای انجام شود. پاپ اسمیر تستی ساده و ارزان است، که در آن سلول های دهانه رحم نمونه گیری شده و جهت بررسی سلامت سلول ها مورد آزمایش قرار می گیرند. این آزمایش همچنین می تواند جهت تشخیص انواع خاصی از عفونت های ویروسی مانند عفونت HPV (زگیل تناسلی) نیز بکار رود. شناسایی زود هنگام سرطان دهانه رحم که با آزمایش پاپ اسمیر امکان پذیر است، احتمال موفقیت درمان را بسیار بالا می برد. در این مقاله به بررسی کامل تست پاپ اسمیر، نحوه انجام و ضرورت آن پرداخته می شود.
برای دسترسی سریع به محتوای متن روی لینک های زیر کلیک کنید: کسانی که باید آزمایش پاپ اسمیر دهند افرادی که نیاز به آزمایش پاپ اسمیر ندارند |
تست پاپ اسمیر
تست پاپ اسمیر یا پاپ تست (Pap smear)، نوعی غربال گری برای سرطان دهانه رحم و حتی رحم است. در این تست سلول های جمع آوری شده از دهانه رحم جهت بررسی آزمایشگاهی و میکروسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می شوند. این روش غربال گری بهترین روش برای شناسایی زود هنگام سرطان دهانه رحم است که در نتیجه آن احتمال موفقیت درمان را بالا می برد. بعلاوه در پاپ اسمیر می توان تغییرات ایجادشده در سلول های دهانه رحم را که نشان دهنده بروز سرطان در آینده است را نیز شناسایی کرد. اگر شناسایی این سلول های غیر طبیعی یا همان سلول های پیش سرطانی زودتر انجام شود می توان از بروز سرطان دهانه رحم جلوگیری نمود. همین ویژگی باعث شده تا پاپ تست به یک رویکرد نجات بخش تبدیل شود.
البته غربال گری سرطان دهانه رحم شامل بررسی سلول های دهانه رحم (پاپ اسمیر) و برای برخی خانم های بالای 30 سال، شامل آزمایش ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) نیز می باشد. اچ پی وی یک عفونت مقاربتی است که می تواند ایجاد سرطان دهانه رحم نماید.
علت سرطان دهانه رحم چیست؟
دلیل مشخص و واضحی برای بروز این بیماری در زنان وجود ندارد. اما مشخص شده دلیل اصلی بروز این عارضه نوع خاصی از ویروس به نام پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس (شایع ترین عفونت مقاربتی در انسان) بیش از همه در زمان آمیزش جنسی و از طریق تماس بین پوست افراد منتقل می شود. HPV در بین جمعیت زنان رایج است و اکثر زنان مبتلا به ویروس، هرگز سرطان گردن رحم را تجربه نمیکنند. این به این معنی است که سایر عوامل (مانند محیط یا انتخاب شیوه زندگی) میتوانند در ابتلای شخص به سرطان رحم دخالت داشته باشند.
مقاله پیشنهادی دکترمهندس: سرطان دهانه رحم چیست؟ |
پیشگیری از سرطان دهانه رحم
• رعایت بهداشت شخصی
• ختنه شدن پسربچه ها در کودکی
• خودداری از مقاربت در سنین پایین
• محدود کردن شرکای جنسی
• رابطه جنسی امن
• ترک سیگار
• واکسن زدن (درمقابل ویروس HPV)
• آزمون پاپ اسمیر
چه کسانی باید آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند؟
بهطورکلی، توصیه میشود در زنان 21 تا 65 سال هر سه سال یکبار انجام پاپ تست یا تست HPV انجام شود. و یا اینکه هر پنج سال یکبار این آزمایش ها به صورت همزمان انجام شود. تمام خانمهای بالای 21 سال که ازنظر جنسی فعال هستند می بایست آزمایش پاپ اسمیر را انجام دهند. اگرچه بسته به شرایط هر فرد توصیه پزشک میتواند متفاوت باشد اما در صورت وجود ترشحات غیرمعمول واژن، خونریزی یا لکه بینی در خارج از زمان قائدگی طبیعی ماهیانه و احساس درد یا خونریزی واژن در هنگام و یا بعد از رابطه جنسی، لازم است برای انجام تست پاپ اسمیر و بررسیهای بیشتر مراجعه شود.
اگر فردی یک یا چند مورد از عوامل زمینه ساز سرطان دهانه رحم را دارد لازم است تا دفعات آن برایش بیشتر شود.
این عوامل زمینه ساز عبارتند از:
تشخیص سرطان دهانه رحم یا سلول های پیش سرطانی در پاپ اسمیر
قرار گیری در معرض دی اتیل استیل بسترول پیش از تولد
ضعیف بودن سیستم ایمنی یا HIV مثبت بودن
ضعف سیستم ایمنی به علت پیوند عضو، شیمی درمانی یا مصرف طولانی مدت کورتون (کورتیکواستروئید)
سابقه استعمال سیگار
چه افرادی نیاز به آزمایش پاپ اسمیر ندارند؟
پس از برداشتن رحم (هیسترکتومی): پزشک ممکن است پس از برداشتن کامل رحم (که طی آن کل رحم و دهانه رحم برداشته میشود) بگوید که دیگر نیازی به پاپ اسمیر نباشد. اگر علت هیسترکتومی یک بیماری غیر سرطانی مانند فیبروم بوده باشد ممکن است بتوان پاپ اسمیر منظم را قطع کرد اما اگر این درمان برای بیماری سرطانی یا پیش سرطانی دهانه رحم انجام شده باشد ممکن است توصیه شود تست به شکل منظم ادامه داده شود.
سن بالا: معمولا پزشکان اتفاق نظر دارند که زنان بالای 65 سال درصورتی که سه آزمایش پاپ اسمیر معمولی پشت سر هم داشته اند و در ۱۰ سال گذشته نتایج آزمایش آنها غیر طبیعی نبوده است می توانند غربال گری را ادامه ندهند.
شرایط و آمادگی های لازم برای انجام آزمایش
بهترین زمان برای انجام آزمایش، فاز پرولیفراتیو از چرخه قاعدگی، یعنی حدود روز پانزدهم از شروع خونریزی قاعدگی است. هر چند جهت انجام این آزمایش به آمادگی عملی خاصی نیاز نیست، اما مواردی می تواند نتایج تست پاپ اسمیر را تحت تأثیر قرار دهد از جمله اینکه مراجعه کننده بهتر است از حدود یک هفته قبل از آزمایش از کرم ها، پودرها، اسپری ها یا پمادهای واژینال استفاده نکرده باشد و از 48 ساعت قبل از دوش واژینال استفاده نکرده باشد. بعلاوه از 24 ساعت (ترجیحا 48 ساعت) پیش از پاپ تست، آمیزش جنسی نداشته باشد. بهتر است این آزمایش ترجیحا در دوران قاعدگی فرد نباشد.
انجام این تست معمولا بدون هیچ گونه درد و بیهوشی و به راحتی در مطب انجام می شود. با تخلیه نمودن مثانه پیش از معاینه و انجام تست و کشیدن نفس های عمیق و شل کردن عضلات در طول انجام تست راحتی بیشتر مراجعه کننده را درپی خواهد داشت. در مواردی ممکن است بعد از نمونه گیری مراجعه کننده احساس مختصر ناخوشایندی شبیه کرامپ های قاعدگی داشته باشد. همچنین ممکن است پس از نمونه برداری، خونریزی واژینال مختصری برای فرد ایجاد شود. با این وجود بلافاصله پس از نمونه گیری، مراجعه کننده می تواند فعالیت عادی روزمره خود را از سر بگیرد.
در صورتی که فرد احساس ناراحتی شدید یا ادامه دار بودن خونریزی پس از نمونه گیری پاپ اسمیر داشت لازم است با متخصص خود در ارتباط باشد.
ذکر این نکته مهم است که بدانیم سن شروع آزمایش های غربالگری از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. معمولا توصیه می شود پس از اولین رابطه جنسی، غربالگری پاپ اسمیر نیز آغاز شود و سپس به صورت منظم، سالی یک بار - در صورت استفاده از روش نوین تین پرپ هر سه سال یک بار- انجام شود. پس از سن 65 سالگی چنان چه سه آزمایش پیاپی طی ده سال گذشته منفی باشد دیگر نیازی به آزمایش غربالگری پاپ اسمیر نیست.
یک مقاله مفید برای شما: هیپرپلازی یا ضخیم شدن آندومتر رحم |
نحوه انجام پاپ اسمیر
این تست معمولا در مطب یا کلینیک مربوطه انجام می شود. غربال گری سرطان دهانه رحم که شامل پاپ تست و حتی HPV است در هر دو آزمایش نیاز است از سلول های دهانه رحم نمونه برداری صورت گیرد. روند غربال گری بسیار ساده و سریع است.
ابتدا بیمار به پشت روی تخت دراز کشیده، پاهای خود را باز کرده و کف پاهای خود را روی رکاب تخت قرار می دهد. سپس پزشک به وسیله اسپکولوم واژن را باز نگه می دارد تا دسترسی به دهانه رحم آسان شود. سپس نمونه ای از سلول های دهانه رحم برداشته می شود. برای نمونه برداری پزشک ممکن است از نوعی کاردک استفاده کند یا از کاردک و قلم موی مخصوص. برخی پزشکان نیز از وسیله ای بنام سیتوبراش که ترکیبی از کاردک و قلم مو است جهت نمونه گیری استفاده می کنند. نمونه های گرفته شده برای تشخیص سلول های ناهنجار به آزمایشگاه ارسال شده و در زیر میکروسکوپ بررسی می شود.
در روش سنتی نمونه های گرفته شده از واژن به یک اسلاید (لام) شیشه ای منتقل می شد، که حدود هشتاد درصد سلول ها بر روی آن باقی مانده و در نتیجه نمونه جهت بررسی و تشخیص ناکافی است. امروزه از روش تین پرپ استفاده می شود. در این روش تمام نمونه های گرفته شده به یک محلول نگهدارنده در لوله ای منتقل می شود که در آزمایشگاه بر روی یک اسلاید شیشه ای قرار گرفته و آنگاه بررسی می شود. در این حین توسط دستگاه های مخصوص و اتوماتیک، مواد غیر تشخیصی مثل سلول خونی و موکوس از نمونه حذف شده و آزمایشگر تنها سلول های دهانه رحم را بررسی میکند. همچنین سلول دهانه رحم به صورت تک لایه روی اسلاید قرار می گیرند که در مجموع باعث بالا رفتن قدرت تشخیصی تست می شود.
در مواردی بعد از نمونه برداری ممکن است کمی انقباضات شکمی و احساس ناخوشایند ایجاد شود. و یا ممکن است خونریزی واژینال ایجاد شود که در صورت ادامه دار شدن بیش از 2 روز نیاز است تا با پزشک در میان گذاشته شود.
نتایج پاپ اسمیر
پاپ اسمیر طبیعی (منفی): یعنی بافت سلول های گردن رحم طبیعی به نظر می رسد و هیچگونه تغییر یا اختلالی در سلول ها مشاهده نمی شود. در چنین حالتی تا چند سال آینده بسته به نظر پزشک نیازی به آزمایش مجدد نیست.
پاپ اسمیر غیر طبیعی (مثبت): یعنی سلول های بررسی شده ظاهر طبیعی نداشته اند. این لزوما به معنی ابتلا به سرطان دهانه رحم نیست بلکه نشان دهنده تغییرات غیرطبیعی در سلول هاست. در واقع عمده زنانی که نتیجه غیرطبیعی دارند به سرطان دهانه رحم مبتلا نمی شوند. در حالیکه مثبت بودن آزمایش، می تواند نشان دهنده پیش سرطانی بودن سلول ها باشد. شماری از دلایل غیر سرطانی برای غیرعادی بودن تست شامل التهاب، عفونت، تبخال تناسلی، تریکومونیازیس یا HPV باشد.
درصورت غیر نرمال بودن نتیجه تست می بایست نوع سلول های شناسایی شده بررسی شوند:
سلول های سنگفرشی تغییر شکل یافته یا آتیپیکال با اهمیت نامشخص (Atipical squamous cells of undetermined significance (ASCUS)): سلول های سنگفرشی باریک و مسطح هستند و در سطح دهانه رحم رشد می کنند. در موارد ASCUS، پاپ اسمیر سلول های سنگفرشی را کمی غیر طبیعی نشان می دهد اما این تغییرات به وضوح وجود سلول های پیش سرطانی را تایید نمی کنند. در تست پاپ اسمیر بر پایه مایع دکتر نمونه را برای بررسی وجود ویروس هایی که به تغییرات سرطانی شناخته شده هستند (مانند برخی انواع ویروس پاپیلومای انسانی) بررسی میکند. اگر هیچ ویروس پرخطری نباشد سلول های غیر طبیعی دیده شده جای نگرانی ندارند اما اگر ویروسی دیده شود باید آزمایش های بیشتری صورت گیرد.
ضایعات سنگفرشی داخل اپی تلیال (Squamous intraepithelial lesion): این اصطلاح برای بیان وجود سلول هایی که ممکن است پیش سرطانی باشند، استفاده می شود. اگر تغییرات درجه پایین باشد، یعنی اندازه، شکل و سایر مشخصه های سلول ها نشان دهنده این است که اگر ضایعه پیش سرطانی وجود دارد احتمالا سال ها طول می کشد تا به سرطان تبدیل شود اما اگر تغییرات درجه بالا باشند احتمال این که ضایعه سریع تر به سرطان تبدیل شود زیاد است.
سلول های گلاندولار یا غده ای تغییر یافته (Atypical glandular cell): سلول های غده ای مخاط تولید می کنند و در سوراخ دهانه رحم و داخل رحم رشد می کنند. سلول های غده ای تغییر یافته ممکن است کمی غیر طبیعی به نظر برسند اما مشخص نیست آیا سرطانی هستند یا نه. آزمایش های بیشتری برای پی بردن به علت غیر طبیعی بودن آنها و اهمیت آن لازم است.
سلول های آدنوکارسینوم یا سرطان سلول سنگفرشی: سلول های جمع آوری شده در پاپ اسمیر به شکلی غیر طبیعی است که پاتولوژیست تقریبا مطمئن است سرطان است. سرطان سلول های سنگفرشی به سرطان هایی گفته می شود که در سلول های سطح واژن یا دهانه رحم وجود دارند.
این مقاله را از دست ندهید: افتادگی رحم |
درصورتی که جواب آزمایش نرمال نباشد یا بعبارتی مثبت باشد، گاها تکرار آزمایش لازم است. ممکن است پزشک آزمایش های متفاوتی برای ادامه تکمیل مراحل تشخیص خود تجویز کند. از جمله این روش ها کولپوسکوپی است که در آن بافت های اطراف دهانه واژن و دهانه رحم بررسی می شود. پاپ اسمیر گاهی نشان دهنده عفونت است، اما نمی توان برای تشخیص بیماری های آمیزشی به آن تکیه کرد. در چنین شرایطی برای اطمینان از تشخیص، انجام آزمایش های تشخیصی تخصصی دیگری لازم است.
کلام آخر:
شاید تا پنجاه سال گذشته سرطان دهانه رحم یکی از علت های اصلی مرگ در زنان بود اما امروزه و با پیشرفت علم پزشکی می توان آن را در مراحل اولیه تشخیص داد و درمان کرد. پاپ تست، آزمایشی سریع و مقرون به صرفه است که بوسیله آن می توان تغییرات سلول های دهانه رحم را که علت اصلی آن ویروس HPV (مقاربتی) است را شناسایی کرد. با تشخیص به موقع این ویروس در رحم، درمان اولیه پیش از پخش شدن عفونت آغاز خواهد شد. بنابراین توصیه تیم دکتر مهندس به بانوان عزیزمان این است که چکاپ های دوره ای نزد متخصص زنان را فراموش نکنید و بنا به صلاح پزشکتان، آزمایش پاپ اسمیر دوره ای و منظم را انجام دهید.