هیپرپلازی آندومتر رحم | ضخیم شدن دیواره رحم

چکیده                           تخمین زمان مطالعه: 7 دقیقه

پوشش داخلی رحم، آندومتر نام دارد. رشد بیش از حد یا ضخیم شدن لایه آندومتر رحم را هیپرپلازی آندومتر گفته می شود که معمولا موجب خونریزی های غیر طبیعی در واژن می شود. این بیماری به خودی خود شرایط بدخیم یا سرطانی درنظر گرفته نمی شود، اما ممکن است در مراحل بعد به سرطان آندومتر تبدیل شود. در واقع هیپرپلازی آندومتر یک بیماری پیش سرطانی در زنان در نظر گرفته می شود که در صورت عدم درمان و کنترل به موقع آن ایجاد سرطان آندومتر می کند. به دلیل لزوم و اهمیت آگاهی بانوان عزیز از این بیماری در این بخش از مقالات سلامت دکتر مهندس به بررسی اینکه هیپرپلازی آندومتر چیست می پردازیم.

هیپرپلازی آندومتر رحم چیست؟

رحم عضوی مهم از اندام یک زن محسوب می شود که وظیفه نگهداری جنین را دارد. رحم از لایه های مختلفی تشکیل شده که پوشش داخلی رحم را آندومتر می گویند. این پوشش در خانم های زیر سن یائسگی هر ماه طی چرخه قاعدگی ریزش پیدا کرده و خونریزی دوران پریودی را به وجود می آورد. اگر سلول های تشکیل دهنده این لایه بیش از حد تکثیر پیدا کنند باعث می شود این لایه ضخیم تر از حد معمول شده و رشد بیش از اندازه داشته باشند. در این حالت هیپرپلازی آندومتر رحم (Endometrial Hyperplasia, EH) اتفاق می افتد. EH در صورت عدم درمان، پیش درآمد سرطان آندومتر رحم خواهد بود. از آنجاییکه سرطان آندومتر ششمین سرطان شایع در زنان محسوب می شود و اغلب در دهه ششم و هفتم زندگی پس از دوره یائسگی بروز می کند، اهمیت بیشتر آگاهی زنان را در این زمینه می طلبد.

انواع هیپرپلازی آندومتر

هیپرپلازی بدون آتیپی: در این نوع هیپرپلازی پوشش داخلی رحم، در اثر افزایش تولید سلول‌ها ضخیم‌تر می‌شود. البته باید گفت این سلول‌ها همگی نرمال بوده و بعید است که به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند. گاهی رشد بی‌رویه‌ی این سلول‌ها به مرور زمان و خود به خود متوقف می‌شود و گاهی لازم است که درمان برای توقف رشد سلولی انجام شود.
هیپرپلازی آتیپیکال: سلول‌ها در این نوع هیپرپلازی نرمال نیستند و اصطلاحاً آتیپیکال هستند. چنانچه هیپرپلازی آتیپیکال درمان نشود، احتمال این که به مرور زمان به سرطان تبدیل شود، بیشتر است.

تغییرات آندومتر در سیکل قاعدگی

آندومتر در سیکل قاعدگی در واکنش به هورمون‌ها تغییر می‌کند. تخمدان‌ها در بخش ابتدایی سیکل ماهانه هورمون استروژن را تولید می‌کنند. استروژن باعث می‌شود که پوشش داخلی رحم رشد کند و ضخیم شود تا رحم برای بارداری آماده شود. تخمک در میانه‌ی چرخه‌ی قاعدگی از یکی از تخمدان‌ها آزاد می‌شود و تخمک‌گذاری انجام می‌شود. سطح هورمون پروژسترون بعد از تخمک‌گذاری رو به افزایش می‌گذارد. پروژسترون آندومتر را برای دریافت و تغذیه‌ی تخمک بارور شده آماده می‌کند. اگر بارداری رخ ندهد، میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. کاهش هورمون پروژسترون محرک قاعدگی و جدا شدن پوشش داخلی رحم است. سیکل جدید قاعدگی بعد از ریزش کامل مخاط رحم شروع می‌شود.

علت هیپرپلازی آندومتر

بطور کلی هیپرپلازی آندومتر بدلیل ترشح استروژن بیش از حد معمول و ترشح ناکافی پروژسترون ایجاد می شود. عدم تخمک گذاری باعث شده تا هورمون پروژسترون تولید نشود و خونریزی ماهانه انجام نشده و در نتیجه آندومتر ریزش پیدا نکند. از طرفی رشد آندومتر در پاسخ به استروژن ادامه پیدا می کند که در مجموع منجر به ضخیم شدن دیواره داخلی رحم یا همان هیپرپلازی آندومتر رحم می شود.

چه زمانی و در چه شرایطی هیپرپلازی رخ می دهد؟

در اکثر موارد این بیماری در حوالی و یا پس از یائسگی که چرخه تخمک گذاری دچار اختلال می شود یا متوقف شده رخ می دهد. زیرا در این دوران چرخه تخمک گذاری متوقف شده و در نتیجه دیگر پروژسترون تولید نمی شود. البته عوامل دیگری از جمله چاقی، نامنظم بودن قاعدگی به خصوص در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO)، استفاده از داروهای استروژنیک (دارای استروژن) نیز در ایجاد EH نقش دارند.

علائم هیپرپلازی آندومتر چیست؟

• خونریزی غیرعادی رحم
• خونریزی قاعدگی شدیدتر یا طولانی تر از حد معمول
• کم شدن سیکل قاعدگی به کمتر از 21 روز (مدت زمان بین دو پریود)
• خونریزی رحم بعد از یائسگی
• خونریزی غیر طبیعی بین دوره های قاعدگی
• پریود نشدن قبل از یائسگی
• ترشحات زیاد از مجرای تناسلی
• دل پیچه زیر شکم

تشخیص هیپرپلازی آندومتر

سونوگرافی: در سونوگرافی که به دو طریق معمولی یا واژینال انجام می گیرد ضخامت آندومتر رحم قابل اندازه گیری است. در این روش می توان علت های دیگر خونریزی غیرطبیعی که از نشانه اصلی هیپرپلازی هست را بررسی نمود مانند وجود پولیپ های رحمی، کیست تخمدان. سونوگرافی روش تشخیصی مناسبی بخصوص برای زنان یائسه محسوب می شود.
نمونه برداری (بیوپسی) از آندومتر: در این روش مقداری از بافت داخل رحم بیمار جهت بررسی نمونه برداری می شود. این روش به صورت سرپایی و از طریق لوله کوچکی که پزشک از طریق واژن وارد محیط رحم می کند انجام می شود. نمونه گیری انجام شده از محیط رحم جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال می شود تا نوع سلول ها و احتمال سرطانی بودن آنها مشخصص گردد.

هیستروسکوپی: در این روش متخصص زنان وسیله لوله مانند باریکی بنام هیستروسکوپ را که بر روی آن دوربینی جهت مشاهده رحم قرار دارد از راه واژن وارد رحم کرده و از بخش های ضخیم آندومتر رحم نمونه گیری انجام می شود.

پاپ اسمیر: این تست جهت بررسی سلول های دهانه رحم انجام می شود.

درمان هیپرپلازی آندومتر

با توجه به نمونه گیری انجام شده و بسته به نوع هیپرپلازی روش های درمان نیز متفاوت خواهد بود:

*هیپرپلازی بدون آتیپی:

از آنجایی که این نوع هیپرپلازی به ندرت به سرطان تبدیل می شود درمان آن نیز به ندرت ضرورت پیدا می کند. بعضی مواقع لازم است تا هیچ کاری انجام نشود و نمونه برداری مرتب انجام شود تا مشخص شود آیا ضخامت آندمتر به حالت عادی بازگشته یا خیر؟. این نوع هیپرپلازی در موارد زیادی بدون درمان رفع می شود. با این حال می توان از روش های درمانی نیز استفاده کرد از جمله داروهای پروژسترونی به صورت قرص، کرم واژینال یا آی یو دی هورمونی (دستگاه داخل رحمی که هورمون پروژسترون آزاد می کند). پروژسترون موجب نازک شدن دیواره رحم می شود.

*هیپرپلازی آتیپیکال:

درصورتی که نوع بدون آتیپی به آتیپیکال عود کند احتمال ایجاد سرطان آندومتر افزایش می یابد. در این حالت انجام عمل هیسترکتومی (برداشتن) رحم توصیه می شود. چنانچه فرد یائسگی را پشت سر گذاشته باشد پیشنهاد می شود تخمدان ها و لوله فالوپ نیز برداشته شود.
در صورتی که فرد قصد بارداری داشته باشد در این حالت فرد هورمون درمانی را به مدت شش ماه انجام داده و اگر بیوپسی مجدد نشان دهنده تأثیرگذاری درمان و برطرف شدن عارضه باشد، عمل هیسترکتومی تا زمانی که فرد دیگر قصد بارداری نداشته باشد به تعویق خواهد افتاد. اما بطور کل توصیه می‌شود که جراحی برداشتن رحم حتماً انجام شود، چون احتمال عود هیپرپلازی بالا است و این خطر وجود دارد که سلول‌های آتیپیکال به سلول‌های سرطانی تبدیل شود. بیماران جهت مشاوره و بررسی‌های بیشتر لازم است با متخصص مربوطه در ارتباط باشند.

بارداری و هیپرپلازی آندومتر:

این عارضه با بارداری با هم تضاد ندارند. البته از آنجایی که در هیپرپلازی سطح هورمون استروژن بالا و سطح هورمون پروژسترون پایین است (عدم تعادل هورمونی)، باردار شدن معمولاً اندکی بیشتر طول می‌کشد. از این رو برای ایجاد تعادل هورمونی می‌توان از داروهای گیاهی یا از داروهای تجویز شده پزشک متخصص زنان استفاده نمود.

جمع بندی:

با توجه به اینکه این بیماری می تواند پیش درآمدی بر سرطان آندومتر رحم باشد، لذا بانوان عزیز می بایست به طور مداوم و دوره ای به پزشک متخصص زنان مراجعه کرده و با انجام دوره ای معاینات از جمله سونوگرافی رحم و ضمائم حداقل دوبار در سال، از وضعیت سلامت جسمانی خود آگاه باشند. از آنجائیکه خونریزی غیر طبیعی یکی از علائم عمده این بیماری و بسیاری دیگر از بیماری های مرتبط با زنان است، لازم است تا بانوان وضعیت جسمانی خود به خصوص وضعیت قاعدگی و خونریزی های غیرطبیعی خود را زیر نظر داشته تا درصورت بروز هرگونه علائم غیرطبیعی پیگیر روند کنترل و درمان آن باشند.