چکیده
سندروم روده تحریک پذیر یا اصطلاحا سندروم روده عصبانی که اختصارا آی بی اس (IBS) نامیده می شود که حروف اول کلمات Irritable Bowel Syndrome می باشد. امروزه این مشکل، علت مراجعه بسیاری از افراد به متخصصین گوارش می باشد، درحالیکه بسیاری از افراد درگیر با این مشکل، هیچگاه به خاطر این مشکل به پزشک مراجعه نمی کنند. بطور کلی غذاهای هضم شده پس از ترک معده وارد روده کوچک می شوند، سپس به روده بزرگ وارد می شوند. روده بزرگ (کولولن) با حرکات خود غذا را به آرامی جابجا می کند و به سمت جلو می برد. در سندرم روده تحریک پذیر (IBS) اختلال در عملکرد روده باعث می شود غذا خیلی سریع یا خیلی آرام در دستگاه گوارش حرکت کند. در نتیجه می تواند ایجاد اسهال یا بالعکس یبوست کند. این اختلال سبب دردهای شکمی، نفخ، عادت های نامنظم دفع و ... در فرد شود. از این رو در این بخش از مجله سلامت دکتر مهندس به بررسی اینکه سندروم روده تحریک پذیر چیست؟ پرداخته خواهد شد، پس با ما همراه باشید.
سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
در ديواره ي روده، آستری از لايه هاي عضلاني وجود دارند. اين ماهيچه ها با انقباض و انبساط متناوب خود به طور هماهنگ، موجب انتقال غذا از معده به سمت انتهاي روده و نهايتاً رکتوم (راست روده یا همان قسمت انتهایی روده بزرگ) مي شود. وجود سندرم روده تحريک پذير باعث شده تا انقباض هاي روده قوي تر و طولاني تر از حد نرمال باشند و غذا با فشار بيشتر و سريع تر از روده عبور کرده و در نهايت منجر به توليد گاز، نفخ و اسهال خواهد شد. در حالیکه در برخي موارد بر عکس اين حالت اتفاق مي افتد يعني غذا به آهستگي از روده عبور کرده و در نتيجه مدفوع فرد سفت و خشک مي شود و در نهایت ایجاد یبوست می کند.
بروز عارضه سندرم روده تحریک پذیر، بیشتر در افراد سنین 20 تا 30 سال دیده می شود و در خانم ها دو برابر شایع تر از مردان می باشد. برخی آمارها نشانگر این است که از هر ده نفر از افراد جامعه دو نفرشان در دوره از زندگی‌شان دچار سندروم روده تحریک پذیر می شوند. علائم این عارضه معمولا بطور متناوب دیده می شوند اما این علائم به مدت چندین سال باقی می مانند. اگرچه سندروم روده تحریک پذیر منجر به ایجاد اختلال و ناراحتی در فرد می شود اما هیچگاه به مشکلات جدی مثل سرطان کولون منجر نمی گردد.
علائم سندروم روده تحریک پذیر
• احساس گرفتگی شکم یا کرامپ شکمی
• درد شکمی بخصوص در ناحیه پایین و چپ شکم
• نفخ شکم با تولید گاز
• تهوع یا استفراغ
• یبوست
• اسهال
• احساس دفع ناقص (احساس تخلیه ناکافی)
• احساس سیری زودرس یا پر بودن معده
• وجود مخاط در مدفوع
• احساس نیاز فوری و شدید به اجابت مزاج
• متورم شدن شکم
• ریفلاکس معده (ترش کردن)
• علائم غیر گوارشی مانند افسردگی، اضطراب، فیبرومیالژیا (درد مزمن اسکلتی-عضلانی)، سندرم خستگی مزمن، سردرد و کمر درد
img src="/images/علائم_روده.jpg" alt="عل" width="42" height="4" /></a></p"
انواع سندروم تحریک پذیر
1) IBS D (اسهال غالب):
در این نوع سندروم، درد و ناراحتی در شکم ایجاد می‌شود که می‌تواند همراه با حالت تهوع باشد و بعد از آن احساس فوری دفع مدفوع به فرد دست می‌دهد. این علائم حداقل 3 بار در ماه به فرد دست می‌دهد. در این حالت اسهال علامت غالب آن به شمار می رود.
3) IBS A (سندروم روده تحریک پذیر ترکیبی با الگوی متناوب مدفوع):
در این حالت فرد ممکن است در زمان‌های مختلف نوع اسهال یا یبوست را بطور متناوب تجربه کند. تحقیقات نشان داده درد شکم و نفخ در این حالت می‌تواند شدید تر از دو حالت قبل باشد.
| قطعا برایتان مفید خواهد بود: برای درمان اسهال چی بخوریم؟ |
نحوه تشخیص سندروم روده تحریک پذیر
img src="/images/سیبات.jpg" alt" wid" hei" sty" /><" /><" /> "
لازم به بیان این نکته است که هیچ تست آزمایشگاهی خاصی وجود ندارد که بوسیله آن بتوان گفت فردی دچار سندرم روده تحریک پذیر هست یا خیر.
در مرحله اول معمولا پزشک از علائم شما می پرسد. علائم گفته شده در بالا می تواند پزشک را در تشخیص قطعی IBS کمک نماید.
به منظور کمک به تشخیص سندروم روده تحریک پذیر از معاینات بالینی و تست های آزمایشگاهی استفاده می شود. مهم ترین این آزمایشات شامل تست کلپروتکتین بر روی نمونه مدفوع جهت تشخیص التهاب و آزمایش (occult blood) جهت بررسی وجود خون مخفی در مدفوع می باشد. در برخی موارد نیز از تصویر اشعه X و آندوسکوپی کمک گرفته می شود.
از آنجاییکه برخی از علائم IBS مثل اسهال با علائم مشابه بیماری های دیگر اشتباه گرفته می شود لازم است تا تست رد کردن عفونت‌های انگلی، عدم تحمل لاکتوز، رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده باریک و بیماری سلیاک برای تمام بیماران قبل از تشخیص آی‌بی‌اس انجام شود. در برخی موارد آزمایش خون برای تشخیص آنمی و سلیاک انجام می شود. توصیه می‌شود که بیماران مبتلا به این بیماری که سن بیش از ۵۰ سال دارند، تحت غربال‌گری با کولون‌بینی قرار گیرند.
سندرم روده تحریک پذیر در خانم‌ها
به طور کلی شیوع سندروم روده تحریک پذیر در خانم‌ها بیشتر از مردان است. در خانم ها شدت علائم سندرم روده تحریک پذیر در زمان های قاعدگی یا نزدیک به این دوره افزایش می‌یابد. همچنین در بعضی از خانم‌ها علائم IBS در زمان بارداری نیز افزایش می‌یابد. خانم‌ها در سن یائسگی، شدت علائم خفیف‌تری را نشان می دهند.
• بطور کلی IBS را می توان بیماری جوانان دانست، چرا که اغلب مبتلایان در سنین کمتر از45 سال هستند با این حال ممکن است افراد مسن نیز درگیر شوند. بطور متوسط زنان 2 تا 3 برابر بیش از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
img src="/images/درررد.jpg" alt" wid" hei" /><" /><" /> "
دلایل ایجاد سندرم روده تحریک پذیر
اگرچه علت بروز سندروم روده تحریک پذیر بطور قطع مشخص نیست اما فرضیاتی برای دلایل آن بیان شده است:
• انقباضات شکمی عضلات دیواره روده ها
• حساس پذیری بیش از حد کولون
• حساسیت بیش از حد اندام های گوارشی به درد
• اثر سیستم ایمنی فرد
• عفونت های دستگاه گوارشی یا پاسخ غیر معمول بدن به عفونت
• تب های طولانی مدت در بدن
• تغییرات هورمونی در زنان
• حساسیت به بعضی از غذا ها مانند شیر، الکل، کافئین، غذاهای چرب و ...
• استرس، اضطراب، افسردگی
• جوانی (این عارضه در سنین بالا، کمتر شایع است)
• عوامل ارثی و ژنتیکی (زیرا این مورد در بعضی خانواده ها بیشتر دیده می شود).
درمان سندروم روده تحریک پذیر
همانطور که علت و روش تشخیصی قطعی برای سندرم روده تحریک پذیر یا آی بی اس وجود ندارد، درمان قطعی نیز برای مبتلایان به این سندروم وجود ندارد. بهترین راه درمان آن، تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی است.
لیست غذاهای مضر برای سندرم روده تحریک پذیر
همانطور که قبلاٌ هم در این مقاله اشاره شد، یک قاعده‌ی کلی برای مواد غذایی مفید و مضر برای مبتلایان به IBS وجود ندارد. اما یکسری از غذاها بیشتر سبب ناراحتی این افراد می‌شوند:
img src="/images/ممنوعیات.jpg" alt="م" width="" height=" style="" /></a><" /><p " />1) غذ"های سرشار از FODMAP (کربوهیدرات و قندهایی که در روده هضم نمی شوند) مانند:
• سیر
• پیاز
• آرد
• شیر
• بستنی
• قارچ
• زردآلو
• گلابی
• لوبیا
2) الکل
3) غداهای پر چربی
4) کافئین
5) غذاهای تند
6) برخی از میوه ها مثل سیب، هلو، موز، توت و سبزیجات نفاخ مانند کلم، کلم بروکلی و کلم بروکسل (فیبر غیرمحلول موجود در پوست برخی میوه ها و سبزیجات علائم سندروم روده تحریک پذیر یا IBS را بدتر می کند).
7) غلات
8) لبنیات
9) گوشت قرمز
10) نوشیدنی های کربوهیدراتی
11) برخی حبوبات مثل لوبیا (نفاخ)
12) آدامس یا آب نبات دارای شیرین کننده های مصنوعی (هنگامی که باکتری های روده بزرگ سعی در شکستن این “قندهای غیر قابل جذب” دارند، گاز تولید کرده و منجر به اسهال می شوند)
باید بگوییم این محدودیت غذایی برای مدت زمانی محدود نه برای همیشه اعمال می شود. نکته مهم دیگر اینکه سیگار کشیدن را متوقف کنید، چراکه نیکوتین به بروز آی بی اس کمک می کند. همچنین، هنگامی که شما سیگار می کشید، هوا را به داخل فرو می برید، و افراد دارای IBS به داشتن هوا در روده خود بسیار حساس هستند.
گیاهان دارویی مفید برای سندرم روده تحریک پذیر
1. آلوئه ورا (ضد التهاب)
img src="/images/آلوئه_و.jpg" alt=" widt" heig" styl" /></" /><b" />2."عرق نعنا (ضد نفخ)
img src="/images/app/عرق_نعنا.jpg" alt="" width" heigh" style" /></a"
3. چای بابونه (ضد التهاب)
img src="/images/بابوونه.jpg" alt="" width" heigh" style" /></a"
4. چای رازیانه (ضد نفخ و ورم)
img src="/images/رازیانه.jpg" alt="" width" heigh" style" /></a"
5. چای زنجبیل (ضد نفخ و ورم)
img src="/images/رنجبیل.jpg" alt=" widt" heig" styl" /></" /></" />" styl" />کل"م آخر
در پایان باید گفت اگر شما هم دچار مشکل سندروم روده تحریک پذیر هستید اصلا نگران نباشید و در اولین فرصت با یک متخصص تغذیه یا پزشک مشورت کنید. داشتن یک سبک زندگی سالم و به دور از استرس که شامل ورزش، عدم مصرف دخانیات و الکل است می تواند IBS را تا مقدار بسیار زیادی کنترل کند.
