بهترین روش تشخیص سلیاک

چکیده                                تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

سلیاک یکی از بیماری های خودایمنی است که فرد را در برابر مصرف گلوتن ناتوان می‌سازد.در این بیماری ، روده کوچک نمی تواند مواد مغذی را به خوبی جذب کند. مطالعات نشان داده است که از هر 100 نفر یک نفر مبتلا به این بیماری است. بنابراین می توان گفت که این بیماری نادر نیست و نسبت به آنچه که در گذشته فکر میکردیم شایع تر است. نشانه‌های رایج دیگر در بزرگسالان شامل خستگی و کمبود انرژی به علت سوء‌تغذیه (دریافت ناکافی مواد غذایی) و کاهش وزن ناگهانی، همچنین نفخ و گاز روده، ریفلاکس اسید و سوزش سر دل، درد شکمی، حالت تهوع، یبوست و استفراغ است.در این بخش از مجله سلامت دکتر مهندس علاوه بر معرفی کامل بیماری سلیاک به بهترین روش تشخیص سلیاک پرداخته می شود.

بیماری سلیاک چیست؟

 سلیاک یک بیماری گوارشی وراثتی است که در اثر حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن (پروتئینی که در گندم، جو و چاودار وجود دارد) ایجاد می شود. زمانی که فرد مبتلا ، گلوتن دریافت می کند ، سیستم ایمنی او فعال می شود و به سلول های روده حمله می کند. این امر منجر به آسیب سطح جذبی روده شده و در نتیجه بدن قادر نخواهد بود مواد مغذی مانند چربی، پروتئین، کربوهیدرات، ویتامین ها و مواد معدنی را جذب کند. بنابراین سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که در تمام طول عمر همراه فرد مبتلاست و منجر به عدم تحمل گلوتن می شود.

دلایل بروز بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک نوعی اختلال خودایمنی است. وقتی شخصی با این مشکل گلوتن مصرف می‌کند، سلول‌ها و سیستم ایمنی او فعال می‌شود و به روده‌ی کوچک حمله و آن را تخریب می‌کند. در واقع، سیستم ایمنی به‌اشتباه به پُرزهای روده کوچک حمله می‌کند. در نتیجه پرزها ملتهب و فشرده می‌شوند و از بین خواهند رفت. پس روده‌ی کوچک دیگر قادر به جذب مواد مغذی به‌طور مؤثر نخواهد بود و عوارض جانبی و مشکلاتی در پیش خواهد بود.
افرادی که بیشتر در خطر ابتلا به بیماری سلیاک هستند:

• کسانی که بیماری خودایمنی دیگری دارند مانند دیابت نوع اول، روماتیسم مفصلی یا بیماری‌های خودایمنی که تیروئید و کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛
•  اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون یا سندروم تِرنِر؛
•  سابقه‌ی وجود این مشکل برای یکی از اعضای خانواده که احتمال ابتلا برای سایرین را ۱۰ درصد افزایش می‌دهد.

علائم بیماری سلیاک 

علایم و نشانه های بیماری سلیاک می تواند به میزان زیادی متفاوت باشند و در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. رایج ترین علایم برای بزرگسالان، اسهال، خستگی و کاهش وزن است. همچنین بزرگسالان ممکن است نفخ و گاز، درد شکمی، تهوع، یبوست و استفراغ را تجربه کنند.با این حال، بیش از نیمی از بزرگسالان مبتلا به بیماری سلیاک علائم و نشانه هایی دارند که مربوط به سیستم گوارشی نیستند، از جمله:

• کم خونی که معمولاً از کمبود آهن ناشی می شود
•  فقدان چگالی استخوان (پوکی استخوان) یا نرمی استخوان
•  خارش پوست، جوش پوستی ( درماتیت هرپتیفورمیس)
•  آسیب به مینای دندان
•  زخم دهان
•  سردرد و خستگی
•  آسیب سیستم عصبی شامل بی حسی و سوزش در پاها و دست ها، مشکلات احتمالی با تعادل و اختلال شناختی
• درد مفاصل
•  کاهش عملکرد طحال
•  برگشت اسید و سوزش معده

بیماری سلیاک در کودکان چه علائمی دارد؟

علائم این بیماری در کودکان گوارشی است و پس از شروع غذای کمکی حاوی گلوتن کودک دچار اسهال، اتساع شکم، دل درد و استفراغ می‌شود و یا صرفا رشد کودک مختل شده و اختلال در افزایش وزن و قد حاصل می‌شود. کودکان در سن مدرسه ممکن است دچار عدم تمرکز و اختلال یادگیری و افت تحصیلی و خستگی زودرس شوند، و در سنین بلوغ بیماری باعث به تاخیر افتادن بلوغ و کوتاه قدی می‌شوند.

بهترین روش تشخیص سلیاک

بخاطر داشته باشید بیشتر بیماران مبتلا به درد شکمی ، نفخ و اسهال بیماری سلیاک ندارند. برای شناسایی بیماری آزمایش خون و/یا اندوسکوپی می تواند کمک کننده باشد . وقتی احتمال این بیماری می رود ، ابتدا آزمایش خون انجام می شود . اگر آزمایش خون طبیعی باشد، آزمایش های دیگر لازم نیست . گاهی پزشک حدس می زند که علایم مربوط به بیماری سلیاک یا بیماری مشابه دیگری است ونیاز به اندوسکوپی وبیوپسی ( نمونه برداری از بافت روده کوچک ) می باشد. تمام آزمایشات باید زمانی انجام شود که بیمار رژیم غذایی معمولی حاوی گلوتن دارد . بیمارانی که تحت بررسی هستند تا زمانیکه آزمایشات تکمیل نشده نباید رژیم غذائی شان محدود شود ، چون ممکن است نتایج اشتباه گزارش شود 

• آزمایش خون 

آزمایش آنتی بادی مخصوص، برای تشخیص بیماری سلیاک استفاده می شود. این تست خون هم چنین برای کسانی که در معرض خطر سلیاک هستند ولی علائم ندارند استفاده می شود ( خویشاوندان بیماران سلیاکی) . دو آزمایشی که بیشتر استفاده می شو ن د آزمایش آنتی بادی اندومی ز یال و ترانس آمیناز بافتی می باش ن د. آزمایشات دیگر نظیر آنتی بادی ضد گلیادین دقیق نیستند، زیرا ممکن است در بیمارانی که سلیاک ندارند و یا افراد سالم غیر طبیعی یا در بیمارانی که سایر مشکلات گوارشی دارند نیز مثبت می شود . آزمایش بزاق یا مدفوع از نظر سنجش آنتی بادی نامناسب است .

• اندوسکوپی 

تشخیص قطعی سلیاک نیاز به نمونه برداری از روده کوچک طی اندوسکوپی دارد . اندوسکوپی با استفاده از یک لوله باریک قابل انعطاف که از دهان وارد معده وروده کوچک می شود، صورت می گیرد. نمونه ها از دیواره روده کوچک گرفته می شوند و برای بررسی تغییرات ایجاد شده توسط سلیاک زیر میکروسکوپ مورد مشاهده قرار می گیرند. این کار با تجویز یک داروی آرام بخش صورت می گیرد .

گلوتن در چه موادی یافت می‌شود؟

افرادی که مبتلا به بیماری سلیاک هستند، اگر گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند، روده‌ها به طور طبیعی بهبود پیدا کرده و علائم از بین می‌روند. بنابراین باید بدانند کدام مواد غذایی حاوی گلوتن هستند. بسیاری از محصولات غذایی مانند نان‌ها، ماکارونی و بیسکویت‌ها برچسب بدون گلوتن دارند.
دقت کنید که وقتی روی محصولی برچسب بدون گلوتن درج می‌شود، به این معنی نیست که محصول کاملا فاقد گلوتن است. بلکه منظور این است که میزان گلوتن موجود در آن مضر نیست. قبل از خرید هر نوع محصول باید روی بسته‌ها را با دقت مطالعه کنید.
در کل مواد غذایی ساخته شده از گندم، گندم سیاه، سبوس، آرد غنی‌شده، بلغور و جو مثلا برشتوک، انواع نان‌ها، ماکارانی، بیسکویت، کیک و کلوچه و نوشیدنی‌هایی که در آن‌ها از غلات استفاده می‌شود مانند دلسترها دارای گلوتن هستند.
علاوه بر موارد بالا بسیاری از مواد غذایی فراوری شده مثل سوپ‌های کنسروی، انواع سس‌ها، سس گوجه فرنگی، سس خردل، سس سویا، ادویه‌جات و چاشنی‌ها، بستنی و آب‌نبات، گوشت‌ها و سوسیس‌های کنسروی و فرآوری‌شده دارای مقادیری از گلوتن هستند. گلوتن در برخی از داروهای بدون نسخه، رژ لب و حتی خمیر دندان هم یافت می‌شود.
علاوه بر مواد غذایی حاوی گلوتن، بسیاری از افراد مبتلا به سلیاک معمولا به لاکتوز هم حساسیت دارند.