کمبود پلاکت خون در کودکان

چکیده

کمبود پلاکت خون نوعی اختلال خونی است که در آن تعداد پلاکت های خون به طرز غیرعادی کاهش پیدا می کنند.

کاهش تعداد پلاکت خون در کودکان یا ترومبوسیتوپنی می تواند منجر به کبودی آسان یا خونریزی بیش از حد شود.

ما در این مقاله از مجله سلامت دکتر مهندس پلاکت خون، از علت کمبود پلاکت خون در کودکان تا درمان کمبود پلاکت خون را بررسی کردیم، پس تا آخر این مقاله همراه ما باشید.

پلاکت خون چیست؟

پلاکت خون یا Platelets، در مغز استخوان تولید شده و نقش مهمی در انعقاد خون ایفا می کنند.

طول عمر پلاکت های خون ۱۰-۷ روز است. آنها در کبد، طحال و مغز استخوان تخریب می شوند.

طحال محل جداسازی سلول های خونی است که شامل پلاکت می گردد. به طور معمول، حدود ۳ /۱ طحال به پلاکت اختصاص یافته است.

تجربه خونریزی شدید، ناگهانی و کنترل نشده از بینی، لثه و دیگر نقاط بدن واقعا یک وضعیت وحشتناک خواهد بود و متاسفانه می تواند با تعداد پلاکت های خون کم اتفاق بیافتد.

قبل از اینکه این اتفاق بیافتد، بهتر است آن را بلافاصله مدیریت کنید.

میزان نرمال پلاکت خون در کودکان

پلاکت خون باید بین ۱۵۰ هزار تا ۴۰۰ هزار در هر میلی متر مکعب خون برای بزرگسالان باشد.

البته پلاکت خون در کودکان و نوزادان کمی بیشتر است.

زمانی که پلاکت زیر ۵۰ هزار و یا این که بیشتر از یک میلیون باشد، اتفاق غیر طبیعی رخ داده است و حتما باید به آن توجه شود.

نشانه های پایین بودن پلاکت خون در کودکان چیست؟ 

بعضی کودکان نشانه های خیلی خفیفی دارند یا اصلا نشانه ای ندارند. نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• لکه های خونی زیر پوست که بعد از بیرون اومدن خون، به رنگ بنفش هستند.
• کبودی که کبودی ها می توانند روی ارنج یا زانو فقط به دلیل حرکت ظاهر شوند.
• لکه های ناشی از خون مردگی.
• نقطه های قرمز زیر پوست که نتیجه خونریزی های کم هستند.
• خونریزی از بینی که بعد از فشار به مدت 5 الی 10 دقیقه نیز بند نیایند.
• خونریزی در دهان و یا در لثه ها
• خون در ادرار یا مدفوع
• خون بالا آوردن
• استفراغ یا مدفوع سیاه ( این ممکن است بدین معنی باشد که خونریزی در معده یا روده است.)
• خونریزی به دلیل آسیب به سر. این ممکن است برای کودک دارای ای تی پی خطر مرگ داشته باشد.

چگونه پایین بودن پلاکت خون در کودک تشخیص داده میشود؟

تشخیص کمبود پلاکت خون با بررسی کامل سوابق پزشکی و انجام معاینات فیزیکی و بالینی کودک شروع می‌شود. پزشک ممکن است فرایندهای تشخیصی زیر را نیز انجام دهد:
- شمارش کامل سلول‌های خون (CBC) که سایز، تعداد و کامل بودن سلول‌های مختلف خونی را در حجم مشخصی از خون (برای اندازه‌گیری پلاکت‌ها) اندازه‌گیری می‌کند.
- آزمایش‌های تکمیلی خون و ادرار که زمان خونریزی را اندازه‌گیری کرده و عفونت‌های احتمالی را شناسایی می‌کند.
- بررسی دقیق داروهای کودک
- مکش مغز استخوان ممکن است برای بررسی میزان تولید پلاکت‌ها و رد احتمال هر گونه ناهنجاری سلولی در مغز استخوان کودک که ممکن است باعث کاهش پلاکت‌های خونی شود انجام شود.

انواع کمبود پلاکت خون

دو نوع کمبود پلاکت خون وجود دارد که عبارتند از:

کمبود پلاکت خون حاد

این نوع کمبود پلاکت خون بیشتر در کودکان 2 تا 6 ساله دیده می‌شود. علائم این نوع از بیماری ممکن است پس از ابتلا به بیماری‌های ویروسی مانند آبله‌ مرغان دیده شود.

کمبود پلاکت خون حاد معمولاً به طور ناگهانی شروع شده و علائم آن هم معمولاً در کمتر از 6 ماه برطرف می‌شود (غالباً ظرف چند هفته علائم برطرف می‌شود). این نوع اختلال معمولاً دوباره عود نمی‌کند. کمبود پلاکت خون حاد شایع‌ترین نوع این نوع اختلال خونی است.

کمبود پلاکت خون مزمن

این اختلال خونی در هر سنی ممکن است آغاز شود و علائم آن ممکن است حداقل از 6 ماه تا چندین سال ادامه یابد. بزرگسالان بیش از کودکان به این نوع از کمبود پلاکت خون مبتلا می‌شوند.

زنان 2 تا 3 برابر مردان در معرض این بیماری قرار دارند. کمبود پلاکت خون مزمن ممکن است به طور مکرر ایجاد شده و به مراقبت‌های بیشتری از طرف متخصص خون (هماتولوژیست) نیاز دارد.

علت پایین بودن پلاکت خون

در ادامه به بررسی مهم‌ترین علل پایین بودن پلاکت خون می‌پردازیم:

• وراثت

کم بودن پلاکت خون می تواند دلایل وراثتی نیز داشته باشد.

• مشکلات مغز استخوان

مغز استخوان، بافتی اسفنج شکل است که درون استخوان قرار می‌گیرد. مغز استخوان مکانی است که تمامی اجزای خون من جمله پلاکت‌ها در آن تولید می‌شوند؛ اگر این بخش به اندازه کافی پلاکت تولید نکند، با کمبود پلاکت مواجه خواهید شد.

عوامل پایین بودن پلاکت عبارتند از :

• آپلاستیک آنمی
• کمبود ویتامین B-12
• کمبود فولات
• کمبود آهن
• عفونت‌های ویروسی مانند HIV، ویروسی آپشتاین بار و آبله مرغان
• قرار گرفتن در معرض شیمی درمانی، تشعشع یا مواد شیمیایی سمی
• مصرف زیاد الکل
• سیروز
• سرطان خون
• رشد ناکامل نخاع

• تخریب پلاکت

هر پلاکت در یک بدن سالم تقریبا ۱۰ روز زنده می‌ماند. کمبود پلاکت از طرفی می‌تواند ناشی از تخریب زیاد پلاکت توسط بدن باشد. این مساله می‌تواند ناشی از عوارض جانبی دارویی خاص من جمله داروهایی ادرارآور (دیورتیک) و داروهای ضد تشنج باشد.

همچنین تخریب پلاکت می‌تواند ناشی از یکی از موارد زیر باشد :

• هایپرپلنیزم (فعالیت زیاد طحال) یا طحال بزرگ شده
• اختلال خودایمنی
• عفونت باکتریایی در خون
• پورپورای ترومبوسیتوپنیک (یا پورپورای ناشناس کاهش پلاکت) (ITP)
• پورپورای ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک (گونه ای اختلال نادر در انعقاد خون) (TTP)
• سندروم همولیتیک اورمیک (HUS)
• انعقاد درون آوندی / رگی گسترده (DIC)

درمان پلاکت خون پایین در کودکان

درمان کمبود پلاکت خون بستگی به سن کودک، نشانه ها و سلامت عمومی او دارد، همچنین شدت بیماری نیز در این مساله تاثیرگذار است.

احتمالا پس از تشخیص کودک را به یک متخصص خون ارجاع می دهند. اابته لازم به ذکر است که تمام کودکان دچار کمبود پلاکت نیاز به درمان ندارند و برای برخی از کودکان این مشکل به خودی خود برطرف می شود.

دو روش درمان معمول برای کمبود پلاکت ها وجود دارد که به شرح زیر است:

1. درمان پلاکت خون پایین در کودکان با کورتیکواستروئیدها

این روش درمانی کوتاه مدت با داروی استروئید است و با جلوگیری از تخریب پلاکت ها از بروز خونریزی جلوگیری می کند. استروئیدها می توانند تعداد پلاکت ها را در مدت 2 تا 3 هفته افزایش دهند.

2. درمان پلاکت خون پایین در کودکان با گلوبین ایمنی داخل وریدی

یک دوز از آن باعث کاهش تخریب پلاکت ها شده و خیلی سریع تر از استروئیدها عمل می کند و در مدت 4 تا 48 ساعت تعداد پلاکت ها افزایش پیدا می کند.

این دارو می تواند به طور موقت تخریب سلول های پلاکت خون را متوقف کند، اما ممکن است سلول های قرمز خون را تخریب کند، به همین دلیل باید آن را با احتیاط مصرف کنید.

درمان خانگی پلاکت خون پایین در کودکان

همچنین روش های درمان خانگی برای برطرف شدن مشکل کمبود پلاکت ها وجود دارد. به عنوان مثال، نوشیدن آب آلوئه ورا می تواند از خونریزی لثه ها و دهان جلوگیری کند.

مصرف دوزی از فسفر می تواند تاثیر بسزایی بر افزایش تعداد پلاکت ها داشته باشد.

افزایش مصرف ویتامین C نیز از راه های موثر برای خون سازی و افزایش تولید پلاکت ها در بدن است.

بایدها و نبایدهایی درباره کودکی که پلاکت پایین خون دارد

• هر کودکی که پلاکت پایین دارد نباید ورزش های تماسی ( فوتبال یا راگبی) بازی کند و از مسواک نرم استفاده کند تا لثه هایش خونریزی نکند.
• اگر کودک شما دچار خونریزی از بینی شد،او را بنشانید وسوراخ های بینی اش را فشار دهید. با انگشت به مدت ده دقیقه فشار دهید. اگر خونریزی بند نیامد به اورژانس زنگ بزنید.
• به طور کلی، شما باید نسبت به هر چیزی که ممکن است سبب خونریزی کودک شود، محتاط باشید.
• به کودک تنقیه یا شیاف ندهید( دارویی که مقعدی است) و از دماسنج مقعدی استفاده نکنید.
• بعضی داروها مانند قرص سرماخوردگی یا انفولانزا شامل اسپیرین یا ایبوبروفن هستند.
• قبل از دادن هر دارویی به کودک بروشور داخل ان را بخوانید یا با پزشک مشورت کنید.
• داشتن تشک نرم تختخواب بچه
• حواستان باشد که کودک هنگاه دوچرخه سواری،اسکیت یا اسکیت بورد کلاه ایمنی سرش کند.
• کودک شما نباید آسپرین یا سایرداروهای صد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDها) استفاده کند، زیرا خطر خونریزی را افزایش میدهد.
• درباره راههای جلوگیری از جراحات با پزشک کودک خود مشورت کنید.

کلام آخر

کمبود پلاکت خون نوعی اختلال خونی است و باعث کاهش غیرعادی پلاکت های خون می شود. وجود پلاکت ها برای انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی ضروری است. در صورتی که تعداد آنها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند، خطر خونریزی لثه و خونریزی داخلی و کبودی را به همراه دارد.

بیماری های مختلفی از جمله آبله مرغان، مشکل در سیستم ایمنی بدن و برخی عفونت های باکتریایی یا ویروسی و ... می توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

در صورتی که علائم کمبود پلاکت خون در کودک را مشاهده می کنید، حتما جهت تشخیص یا درمان کودک را نزد پزشک ببرید.