بهترین ماده غذایی برای کم خونی

چکیده

کم خونی یک بیماری بسیار شایع است و به معنی تعداد کم گلبول های قرمز و یا سطح پایین هموگلوبین می باشد.

اصلی‌ ترین عامل کم خونی، کمبود آهن بدن است و همین موضوع سبب کم خونی می‌ شود.

برای درمان کم‌ خونی از چند روش استفاده می‌ شود که بهترین و کم‌ خطرترین آن ها استفاده از مکمل های خوراکی است.

بنابراین اگر کم خونی دارید این مطلب را بخوانید تا از بهترین ماده غذایی برای کم خونی آگاه شوید.

کم خونی چیست؟

بیماری کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌ های خونساز و هموگلوبین بدن کم باشد، در این حالت بدن نمی‌ تواند از خود دفاع کرده و به بیماری کم خونی مبتلا خواهد شد.

بهترین درمان برای افزایش سلول‌های خونی، خوردن مواد غذایی است که در آن‌ ها ویتامین و آهن به اندازه کافی وجود داشته باشد.

نخستین و شایع‌ ترین علامتی که می‌ تواند نشان‌ دهنده‌ بروز بیماری کم خونی باشد، رنگ پریدگی پوست است.

رنگ پریدگی پوست وضعیتی است که در آن، رنگ پوست در مقایسه با حالت طبیعی آن به شکلی غیر معمول روشن می‌شود.

کم خونی مینور چیست؟

تالاسمی یا کم خونی مینور یکی از انواع کم خونی می‌باشد که علت آن، کم شدن یک نوع پروتئین خاص در خون به نام هموگلوبین میباشد. وظیفه این پروتئین در خون، انتقال اکسیژن به بافت های بدن می‌باشد.

هنگامی که به هر واسطه ای، میزان این پروتئین در خون کاهش پیدا کند، اکسیژن رسانی در خون با مشکل مواجه خواهد شد. نشانه هایی که از خود به جا میگذارند، بی حالی، خستگی، رنگ پریدگی و … می‌باشد.

بر خلاف اکثر کم خونی ها که به علت کمبود آهن در بدن رخ می‌دهد، تالاسمی یا کم خونی شدید دلیل دیگری دارد.

علائم ونشانه های کم خونی

علائم کم خونی بستگی به علت و شدتش دارد. ممکن است این علائم در شما شدید باشد یا اینکه هیچ نشانه ای نداشته باشید. علائم عبارتند از :

• خستگی: فرد کم خون مدام احساس خستگی میکند حتی زمانی که به اندازه کافی استراحت کرده است.

• ضعف: بسیاری از افراد مبتلا به کم خونی در کنار ضعف، احساس بی‌حوصلگی، مشکل در تمرکز یا بهره‌وری ضعیف در محل کار و سطح انرژی پایین دارند.

• سرگیجه: افرادی که مدام دچار سردرد و سرگیجه میشوند، احتمالا کمبود آهن دارند که یکی از علامت های کم خونی است.

• ناخن های شکننده: این مشکل اغلب باناخن های شکننده شروع میشود که به راحتی شکسته و ترک برمیدارد و در موارد شدید ناخن ها تغییر شکل میدهند.

• رنگ پریدگی: این رنگ پریدگی در افراد مبتلا به کمبود آهن میتواند در تمام بدن ظاهر بشود یا به یک ناحیه محدود بشود مانند: صورت، لثه‌ها، داخل لب‌ها یا پلک‌های پایین و حتی ناخن‌ها.

• تنگی نفس: اگرشما هنگام انجام دادن کارهای عادی و روزمره‌ای که قبلاً برایتان راحت بوده مانند پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها یا ورزش دچار تنگی نفس میشوید کمبود آهن میتواند علتش باشد.

• افزایش ضربان قلب: در افرادی که کم خونی شدید دارند این مساله میتواند منجر به بزرگ شدن قلب، ضربان قلب نامنظم یاسریع یا نارسایی قلبی بشود.

• دست و پای سرد: کسانی که به کمبود آهن دچار هستند ممکن است در اکثر مواقع دست و پایشان سرد بشود و احساس سرما کنند.

• سندروم پای بیقرار: احساس نیاز شدید به تکان دادن پاها در حالت استراحت. همچنین میتواند باعث احساس خارش ناخوشایند و عجیب در پاها بشود. این مشکل معمولاً شب‌ها بدتر است، به این معنی که مبتلایان ممکن است برای خوابیدن دچار مشکل بشوند.

انواع کم خونی

انواع مختلفی از کم خونی وجود داره در برخی از افراد تشخیص اینکه چه چیزی باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز میشود دشوار است. بیش از ۴۰۰ نوع کم خونی وجود دارد که به مهم ترین آنها اشاره میکنیم:

• کم خونی ناشی از نبود گلبول های قرمز

بدن تعداد خیلی کمی سلول خونی تولید میکند و یا سلول های خونی نمیتوانند به درستی کار کنند. در این حالت کم خونی رخ می دهد.

• از دست دادن خون زیاد

زمانی که از دست دادن گلبول‌های قرمز خون از تولید گلبول‌های قرمز جدید، بیشتر بشود کم‌خونی ناشی از خونریزی بیش از حد ایجاد میشود که این مسئله بیشتر در زنانی که دوره قاعدگیشان طولانی وخونریزی زیادی دارند دیده میشود.

• تالاسمی

بیماری تالاسمی نوعی کم خونی ارثی یا ژنتیکی است که از طریق والدین به کودکان منتقل میشود، این بیماری به دو صورت خفیف (مینور ) و شدید (ماژور) دیده میشه.

کم خونی ناشی ازکمبود ویتامین

اگر به اندازه کافی غذاهای حاوی ویتامین B-12 مانند: تخم مرغ، شیر، ماست، ماهی و منابع غذایی حاوی فولات: کلم بروکلی، لبو،پرتقال، اسفناج مصرف نکنید یا اگر بدن شما در جذب یا پردازش این ویتامین ها مشکل داشته باشد کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ممکن است رخ بدهد.

نارسایی کمبود آهن

به دلیل سطح پایین آهن در بدن ایجاد میشود. شایع ترین شکل کم خونی که معمولا به دلیل از دست دادن خون زیاد در دوره قاعدگی رخ میدهد. افزایش نیاز به آهن مانند رشد جنین در بارداری میتواند باعث کم خونی فقر آهن بشود.

آپلاستیک

به نوعی کم خونی گفته میشود که در آن مغز استخون سلولهای خونی به اندازه تولید نمیشود.

درمان کم خونی 

یکی از راه‌ های درمان سریع کم‌ خونی استفاده از مواد غذایی طبیعی مقوی و مفیدی است که در اطراف ما به وفور یافت می‌شود.

• شنبلیله

شنبلیله دارای مقدار زیادی آهن است که به حفظ آهن در خون و همچنین تولید سلول های قرمز جدید خون کمک خواهد کرد. هم برگ و هم دانه شنبلیله برای درمان کم خونی استفاده می شود. 

یک فنجان برنج با دو قاشق چای خوری دانه شنبلیله را بپزید و آن را  یک بار در روز بخورید. این درمان را حداقل به مدت سه هفته انجام دهید.

• کنجد 

کنجد سرشار از آهن است و به همین دلیل درمان بسیار خوبی برای کم‌خونی است. یک چهارم فنجان کنجد تقریبا ۳۰ درصد نیاز روزانه به آهن را برطرف می‌کند.

دو قاشق کنجد سیاه را به مدت دو تا سه ساعت در آب بخیسانید. سپس آن را آسیاب کنید و با یک قاشق عسل مخلوط کنید.

• درمان سریع کم خونی با سه شیره (شیره انگور، شیره خرما و شیره توت)

در طب سنتی از ترکیب سه شیره که شامل شیره انگور، شیره خرما و شیره توت سفید می شود، به دلیل مقادیر بالای آهن که دارد، برای درمان سریع کم خونی شدید استفاده می شود.

• خرما برای کم‌ خونی

خرما سرشار از آهن و ویتامین C است، بنابراین مبتلایان به کم‌خونی باید برای رفع مشکلشان ۲ عدد خرما را در یک فنجان شیر به مدت یک شب خیس کنند و روز بعد، قبل از صبحانه این ترکیب را میل کنند.

همچنین می‌ توانید مقداری خرمای خشک را هر روز صبح پیش از صبحانه بخورید و پس از آن یک فنجان شیر گرم بنوشید.

می توانید از معجون زیر برای رفع کم خونی و افزایش گردش خون استفاده کنید:

• یک قاشق عسل
  پودر دارچین
  چند عدد برگه زرد آلو
  عرق بیدمشک
  انجیر خشک
  1 تا دو عدد موز

برای تهیه این معجون، تمام مواد را کاملا ترکیب کرده و مخلوط کنید.

به همین راحتی معجون شما آماده است و می توانید روی آن کمی کنجد بریزید و میل کنید.

• میوه های سرشار از ویتامین C

ویتامین C باعث جذب بیشتر آهن موجود در مواد غذایی شده و با افزایش تولید هموگلوبین و گلبول های قرمز خون به پیشگیری و درمان کم خونی کمک می کند.

از میوه های حاوی ویتامین C می توان به پرتقال، کیوی، سیب، لیمو ترش، گریپ فروت، نارنگی، انگور و انواع توت ها اشاره کرد.

• سبزیجات برگ سبز، بهترین ماده غذایی برای کم خونی

سبزیجات به ویژه سبزیجات برگ سبز از جمله کرفس، کلم کیل، اسفناج و کلم بروکلی منابع عالی آهن هستند و مصرف منظم آن ها می تواند به درمان سریع کم خونی کمک کند.

• این غذاها را زیاد بخورید.

غذاهای حیوانی در زمینه تامین آهن بدن، قطعا احشاء داخلی مانند قلوه، جگر، گوشت قرمز، ماهی، مرغ و تخم مرغ هستند و منابع گیاهی مانند برگ سبز کرفس، جعفری واسفناج است که هرچه سبزتر باشند، غنی‌ترند. این مواد غذایی می توانند آهن بدن را تامین کنند.

مصرف حبوبات از جمله، لوبیا و عدس، کمک کننده جذب آهن بوده و برخی از میوه‌ های خشک هم، می‌توانند منابع تامین کننده آهن باشند.

• آجیل و دانه‌های مقوی

در انواع دانه‌ های آجیل، آهن وجود دارد که می‌ توان آن‌ ها را به تنهایی مصرف کرد یا در دسر‌های خود به کار برد و بهتر است که نوع خام آجیل را برای خوردن انتخاب کنید.

این دانه‌ های آجیل عبارتند از: تخمه آفتابگران، بادام هندی، پسته و دانه درخت کاج.

• مویز برای درمان کم خونی

وجود آهن در مویز باعث افزایش سطح هموگلوبین در خون می شود و درمان کم خونی را به نحوی کامل انجام می دهد.

خوردن تعداد انگشت شماری از مویز، روزانه این اطمینان را خواهد داد که نیازهای روزانه آهن بدن را تامین کنید.

عادت بد غذایی که موجب کم‌ خونی‌ می شود  

پس از شناخت بهترین ماده غذایی برای کم خونی لازم است تا با موادی که منجر به کم خونی می شود آشنا شوید.

کلسیم موجود در مواد غذایی مانند شیر، ماست، دوغ و پنیر وقتی با منابع غذایی حاوی آهن همراه شوند، هنگام جذب با آهن موجود رقابت می‌کنند و جذب این ماده معدنی را به حداقل ممکن می‌رسانند.

بنابراین بهتر است مواد غذایی‌ مانند ماست و دوغ را که اغلب در کنار غذا سرو می‌ شوند، با غذاهای گوشتی‌ نظیر کباب که منبع عالی آهن هستند، میل نکنید.

سویا از مواد غذایی‌ است که پروتئین دارد و این ترکیب مانع جذب آهن می‌شود. بنابراین مصرف توأم سویا با منابع گوشتی، عادت غذایی غلطی است که زمینه کمبود این ماده مغذی را فراهم خواهد کرد.

یکی از عادات بد غذایی دیگر مصرف چای، به طور همزمان یا بلافاصله پس از صرف غذاست که سبب هدر رفتن حدود 50 درصد از آهن غذا می‌شود؛ بنابراین برای جذب بیشتر آهن موجود در غذایتان نیم تا یک ساعت پس از غذا، چای ننوشید.

دریافت آهن اضافی چه خطراتی دارد؟

اثر سمی آهن ناشی از منابع غذایی، به ندرت مشاهده شده است. پس از مصرف غذاهای آهن دار، بدن از سیستم متعادل کننده‌ خود استفاده می‌کند تا صرفا مقدار آهن مورد نیاز را دریافت کند. البته یکی از گزارشات نشان می‌دهند که اوردوزهای مرگبار، صرفا به ازای مصرف بیش از حد مکمل‌های آهن نیز امکان پذیر هستند.

در برخی افراد مبتلا به بیماری هموکروماتوز، میزان آهن خون از حد مجاز فراتر می‌رود. این مشکل معمولا توسط ژنی پدید می‌آید که میزان جذب را افزایش می‌دهد.

سایر علل اورلود آهن، عبارتند از انتقال مکرر خون، دوزهای بالا در رژیم غذایی، و اختلالات نادر متابولیکی. علاوه بر این‌ها، مصرف بیش از حد آهن در بلندمدت، منجر به انباشت مقادیر چشمگیر در کبد و سایر بافت‌ها می‌شود که خوب نیست. ضمنا در این شرایط، احتمال وقوع دیابت، بیماری‌های قلبی و آسیب کبدی نیز افزایش می‌یابد.

نکته مهم این است که شما نباید تحت هیچ شرایطی مکمل آهن مصرف کنید؛ مگر مواقعی که پزشک شما مصرف آن را برای شما تجویز کرده باشد. بنابراین اگر به بیماری کم خونی مبتلا هستید، حتما بهتر است قبل از مصرف سرخود مکمل آهن، با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض کم خونی

اگر کم خونی شدید باشد یا درمان نشه، میتواند عوارضی داشته باشد مانند:

• افزایش خطر افسردگی پس از زایمان
• خستگی پایدار که منجر به کاهش بهره وری میشود
• سیستم ایمنی ضعیف شده
• مشکلات دوران بارداری، از جمله خستگی، زایمان زودرس و مشکلات رشد جنین
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• نارسایی قلبی

کم خونی در بارداری

براساس سایت mayoclinic بدن شما از آهن برای ساخت هموگلوبین استفاده می کند. هموگلوبین پروتئینی در گلبول های قرمز است که اکسیژن را به بافت های شما می رساند.

در دوران بارداری، حجم خون در بدن شما افزایش می یابد و همچنین میزان آهن مورد نیاز شما افزایش می یابد.

بدن شما از آهن برای تولید خون بیشتر برای تامین اکسیژن به کودکتان استفاده می کند. اگر در دوران بارداری ذخایر آهن کافی نداشته باشید یا آهن کافی دریافت کنید، ممکن است دچار کم خونی فقر آهن شوید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟!

اگر به تازگی احساس خستگی می‌کنید و دلیل آن را نمی‌دانید، شاید زمان آن رسیده باشد که برای بررسی از نظر کم‌خونی به پزشک مراجعه کنید.

اگرچه احساس خستگی ممکن است دلایل دیگری به غیر از کم‌خونی داشته باشد. بنابراین خیلی‌ها ممکن است با وجود احساس خستگی مزمن به احتمال وجود کم‌خونی مشکوک نشوند.

  10 نشانه اصلی کم خونی یا فقر آهن

کلام آخر

کم خونی یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که به واسطه کمبود آهن یا فقر آهن به وجود می‌آید.

برای اینکه بتوانید کم خونی ناشی از آهن را جبران کنید، باید بدانید چه خوراکی‌هایی در جذب آهن موثر هستند و چه خوراکی‌هایی جذب آن را کاهش می‌دهند تا بتوانید میزان آهن دریافتی خود را بالا ببرید.