مراحل رویش و تکامل دندانها- تاخیر در رویش دندان های شیری به چه علت است؟

چکیده                                 تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

هر انسان در زندگی خود دو سری دندان ( دندانهای شیری و دندانهای دایمی ) ‌دارد. از حدود 6 ماهگی که اولین دندان شیری در دهان نوزاد رویش میابد، تا سن 6 سالگی که اولین دندان دایمی در دهان می روید را دوره دندانی شیری می گویند. در این دوران فقط دندان شیری در دهان وجود دارد.از 6 تا 12 سالگی به تدریج دندانهای شیری جای خود را به دندانهای دایمی می دهند.در حدود 12 سالگی که هیچ دندان شیری در دهان وجود ندارد و فقط دندانهای دایمی در دهان هستند. تا پایان عمر را دوره دندانی دایمی می نامند. در این بخش از مجله سلامت به تفصیل مراحل رویش و تکامل دندانها پرداخته می شود و پس از آن علت تاخیر در رویش دندان های کودکان بررسی می گردد.

زمان رویش دندان های شیری

اولین مرحله از مراحل رویش و تکامل دندانها ، رویش دندان های شیری می باشد. دندان‌های شیری از شش ماهگی شروع به رویش می‌کنند. معمولا هنگامیکه کودک شش ماهه است اولین دندان‌های شیری در دهان او ظاهر می‌شود. هر کودک تا یک‌سالگی شش عدد دندان شیری دارد. همه‌ی این دندان‌ها در جلو قرار دارند. چهار دندان در ردیف بالا و دو دندان در ردیف پایین قرار می‌گیرند. رویش بقیه این دندان‌ها تا پایان دو یا سه سالگی طول می‌کشد. تعداد دندان‌های شیری در هر فک 10 عدد و در تمامی دهان 20 عدد است.

علائم دندان در آوردن

نوزادان و کودکان علائم متفاوتی حین رویش دندان بروز می‌دهند. در برخی نوزادان بدون درد و ناراحتی دندان‌ها رویش می‌یابند اما در برخی دیگر، با درد و ناراحتی همراه می‌باشد. معمولا هنگام رویش دندان در نوزادان و کودکان نوپا علائم زیر دیده می‌شود:

• بی‌قراری در طول روز
• افزایش در میزان مکیدن انگشت
•  مالیدن لثه‌ها
•  افزایش جریان بزاق و خارج شدن آن از دهان
•  قدری بی اشتهایی

از آنجایی که رویش دندان یک روند فیزیولوژیک طبیعی است، بنابراین دیدن علائم فوق در مراحل رویش و تکامل دندانها در کودک امری نرمال و طبیعی می باشد. البته همراه دانستن آن با تب و اختلالات سیستمیک، توجیه پذیر نیست. اگر کودک دچار تب شدید، اسهال و آبریزش بینی شده است به خصوص اگر این علائم بیش از یک روز ادامه یابد آن را نشانه دندان در آوردن قلمداد نکنید و حتما به پزشک متخصص کودکان مراجعه نمایید.

زمان افتادن دندان‌های شیری

همان‌گونه که تعیین زمان دقیق رشد اولین دندان کودک غیرممکن است، این موضوع در مورد لقی دندان‌های شیری هم صادق است. سن شش سالگی یکی از مهم ترین مراحل رویش و تکامل دندانها محسوب می شود، چرا که سن 6 سالگی معمولاً سن افتادن اولین دندان شیری است. دندان‌های دائمی (که به آنها دندان‌های ثانویه نیز گفته می‌شود) از زیر لثه شروع به هل دادن دندان‌های شیری کرده و باعث می‌شوند این دندان‌های از ریشه لق شوند. در برخی موارد برخی از دندان‌های جدید قبل از اینکه دندان‌های شیری بیفتند درمی‌آیند و باعث می‌شوند که کودک دو ردیف دندان داشته باشد که البته موقتی است. انتظار می‌رود که الگوی رشد دندان‌های دائمی کودک مشابه الگوی رشد اولیه دندان‌های نوزاد باشد.معمولاً دندان‌های شیری کودک به همان ترتیبی که درآمده‌اند، می‌افتند. دو دندان وسطی پایینی (دندان مرکزی پایینی ثنایا) معمولاً اولین دندان‌هایی هستند که می‌افتند سپس دو دندان بالایی لق شده و می‌افتند.
از آنجا که برخی از والدین به اشتباه تصوّر می کنند، حفظ سلامت دندان های شیری کودک به دلیل ریزش آنها تا سن هفت سالگی، از اهمیت چندانی برخوردار نیست، اما باید توجه کرد ریزش این دندان ها در محدوده زمانی شش تا 12 سالگی اتفاق می افتد که از ناحیه فک پایین و قسمت جلوئی شروع می شود و به دندان های آسیابی که عمل اصلی آنها جویدن غذا است، ختم می شود.

عوارض زود افتادن دندانهای شیری

با انکه اغلب پدر و مادرها برای دندان‌های شیری ارزشی قایل نیستند و زود افتادن آنها را مسئله چندان مهمی نمی‌دانند، باید بدانیم که: برای صحیح روئیدن دندان‌های دائمی ، هر کدام از دندانهای شیری باید تا سن خاصی در دهان باقی بمانند. بعنوان مثال دندان‌های آسیای شیری یا همان دندانهای E , D بایستی تا حدود 10 سالگی بطور سالم نگهداری شوند.

عوارض نیفتادن دندان‌های شیری در زمان مناسب

هرگاه دندان‌های شیری در موعد خود نیفتند و مراحل رویش و تکامل دندانها با تاخیر مواجه شود، ممکن است عوارض و مشکلاتی را در پی داشته باشد. دیر افتادن دندان های شیری می‌توانند باعث کج یا دیر روئیدن و در مواردی نروئیدن دندان‌های دائمی زیرین گردند. در اینگونه مواقع بهتر است طفل را نزد دندانپزشک برده، علت نیفتادن دندان‌های شیری و سرنوشت دندان‌های دائمی زیرین را جویا شویم.

درآمدن دندان‌های دائم، از آخرین مراحل رویش و تکامل دندانها

اولین دندان‌های دائم معمولا در سن 6 یا 7 سالگی در می‌آیند. این دندان‌ها معمولا دندان‌های آسیاب نامیده شده و در میان دندان‌هایی جوانه می زنند که قبلا آنجا دندان شیری وجود نداشته است. این دندان‌ها در عقب فک ظاهر شده و معمولا با دندان‌های شیری اشتباه گرفته می‌شوند. اما بسیار مهم است که از این دندان‌ها تا آخر عمر به خوبی مراقبت شود. این دندان‌های آسیاب همچنین به شکل دادن قسمت پائینی صورت، با پر کردن قسمت خالی فک و حفظ سلامت سایر دندان‌ها، کمک می‌کنند.
در 13 سالگی اکثر بچه ها 28 دندان از 32 دندان دائمی خود را دارند.  آخرین دندان‌هایی که یک فرد در زندگی در می‌آورد، آسیاب‌های سوم و یا دندان عقل هستند، که در سنین بین 17 تا 21 سالگی در می‌آیند. این دندان‌ها معمولا به دندان‌های دیگر فشار آورده و تمیز نگه داشتنشان دشوار است.

چه عواملی باعث تاخیر در رویش دندانها میشوند؟

هنگامی که دندان دائمی کودکی در زمان طبیعی و مورد انتظار از لثه بیرون نزند به این وضعیت “تاخیر در رویش دندان دائمی” (delayed tooth eruption) گفته میشود.عوامل زیر در این تاخیر دخیل هستند.

• ژنتیک: ژنتیک میتواند نقش مهمی در فاکتورهای رشد از جمله رویش دندانها ایفا کند. برخی ژنها باعث میشوند دندانهای دائمی در برخی کودکان دیرتر بیرون بزنند. اگر دندان شیری شما در دوران کودکی نسبت به هم سن و سالان دیرتر افتاده است احتمالا فرزند شما نیز چنین وضعیتی را تجربه خواهد کرد.
• اندازه بدن: اندازه ی بدن یکی از عواملی است که میی تواند مراحل رویش و تکامل دندانها را به تعویق بیندازد.کودکانی از از نظر بدنی بزرگتر هستند دندانهایشان زودتر از کودکان کوچکتر رشد میکند. به علاوه نوزادانی که زود رس متولد شده اند یا در دوران جنینی کوچک بوده اند، دندانهای دائمی شان نیز دیرتر از کودکان همسن خود بیرون میزند.
•  تغذیه: دندانهای کودکانی که سوء تغذیه دارند دیرتر از کودکان همسن رشد میکند. در دنیای صنعتی امروزی اکثر کودکان تغذیه طبیعی دارند و در نتیجه رشد خوبی خواهند داشت. اما اگر کودک شما خیلی بد غذا باشد و انواع زیادی از غذاها را نمیخورد ممکن است از نظر دریافت مواد غذایی با مشکل مواجه شود و این امر بر رشد دندانهایش تاثیر میگذارند
• بیماری: در موارد نادر تاخیر در رویش دندانها ممکن است نشان دهنده وجود یک بیماری در کودک باشد. عوامل هورمونی نقش زیادی در رشد دندانها ایفا میکنند بنابراین کودکانی که مشکلات تیروئید یا هیپوفیز دارند غالبا مراحل رویش و تکامل دندان ها برایشان در زمان طولانی تری رخ می دهد. بد شکلی های فک و کمبود مواد معدنی نیز باعث تاخیر در رویش دندانها میشود. در مورد کودکانی که دندانهایشان کمی دیرتر از دیگران بیرون زده است.