چکیده
سوندها به طور كلی لوله‌های باریكی هستند كه وارد دستگاه ادراری می‌شوند تا تخلیه ادرار را تسهیل بدهند. بیشترین استفاده از سوند زمانی هست كه به هر دلیل تخلیه ادرار به شكل مناسب صورت نمی‌گیرد.
هرفرد نسبت به شرایط خود در کوتاه مدت یا بلند مدت از سوند ادراری استفاده میکند.
در این مقاله ما به شما کمک میکنیم تا سوند ادراری و روش استفاده از آن را بشناسید، پس تا اخر مقاله همراه ما باشید.
سوند ادراری
سوند ادراری یا کاتتر ادراری لوله باریک، توخالی و انعطاف‌پذیری است که برای جمع‌آوری ادرار، درون مثانه قرار داده می‌شود.
به پروسه گذاشتن این لوله در علم پزشکی کاتتراسیون یا سونداژ می‌گویند. سوندها از دو جنبه مهم با یكدیگر تفاوت دارند:
- نوع و محل قرارگیری
مدت زمان باقی‌ماندن در محل
به طور کلی سوند های ادراری به دو دسته ی دائمی و کوتاه مدت تقسیم می شوند.
-
سوند ادراری یکبار مصرف
یک فرد ممکن است تنها یکبار نیاز به استفاده از سوند ادراری داشته باشد. برای مثال ممکن است فردی پس از عمل جراحی تنها برای بار اول (خالی شدن مثانه) نیاز به استفاده از سوند داشته باشد، در این وضعیت برای بیمار سوند یکبار مصرف نصب می‌کنند.
این سوند را می‌توان هم از طریق مجاری ادرار و هم از طریق سوراخ ایجاده در شکم، نصب کرد.
-
سوند ادراری دائمی
به شکل مدت دار در مثانه ی فرد کار گذاشته می‌شود و برای استفاده کوتاه مدت و بلندمدت مناسب است. این سوندها را با نام سوند فولی (foley Catheters) نیز می‌شناسند.
این نوع سوند به عنوان یک سوند داخلی شناخته می‌شود و در ابتدای خود حاوی یک بالن کوچک است که با مایعی خاص پر می‌شود تا جلوی خارج شدن لوله از بدن را بگیرد.
کاربرد سوند ادراری
- گرفتن نمونه ادرار استریل جهت کشت ادرار و بررسی میزان آلودگی ادرار به میکروب ها
- اندازه گیری دقیق حجم ادرار
- اندازه گیری حجم ادرار باقی مانده پس از ادرار کردن
- خارج کردن خون و لخته ها از مثانه در بیمارانی که خونریزی از مثانه دارند .
- خارج کردن ترشحات چرکی و ادرار عفونی در بیمارانی که دچار ادرار عفونی شده اند.
روش گذاشتن سوند ادراری
- سوند گذاری ادراری تحت شرایط استریل انجام می گیرد و در ادامه کار باید همیشه دستکش استریل به دست داشت.
- پس از پوشاندن ناحیه عانه و پروگزیمال رانها با پارچه، شفت پنیس را با دست غیرغالب خود بگیرید و پنیس را در حالت کشیده با زاویه قائمه نسبت به صفحه بدن بیمار نگه دارید.
- اکنون این دست غیراستریل محسوب می شود و نباید پنیس را رها یا وسایل استریل را لمس کند.
- گلنس پینس را با حرکت چرخشی و با استفاده از پنبه توپی آغشته با ماده ضد عفونی کننده پاک کنید.
- قبل از سوند گذاری ، نوک آن را با ژل استریل یا لیدوکائین غلیظ لغزان کنید. در صورت استفاده از سوند کوده ، نوک آن را در وضعیت ساعت ۱۲ بالا بگیرید تا عبور آن از لوب میانی غده پروستات تسهیل گردد.
- سوند را به ملایمت وارد مئاتوس کنید و آن را در پیشابراه به آهستگی به سمت پروگزیمال برانید.
- اگر در این مرحله با مقاومت زیادی مواجه هستید ، سوند را به زور نرانید زیرا این رویکرد احتمالا ناموفق خواهد بود و ممکن است به ترومای پیشابراه بینجامد.
- در فاصله ۲۰ – ۱۶ سانتی متری که ناحیه اسفنکتر خارجی است ، ممکن است مقاومتی احساس گردد. از بیمار بخواهید اسفنکتر را شل کند و نفس عمیقی بکشد ؛ این کار ممکن است عبور سوند را تسهیل نماید.
- در اخرین گام های روش گذاشتن سوند ادراری ، سوند را تا سطح قسمت باد کردن بالون پیش برانید.
نکته: هر گونه سخت رد شدن سوند هشدار دهنده است و بایستی به پزشک مراجعه نمود.
- ورود ادرار به لوله جمع آوری کننده، به معنای مناسب بودن موقعیت سوند است.
- اگر ژل لغزان ساز کاتتر را مسدود کرده یا مثانه خالی باشد، ممکن است جریانی ایجاد نگردد. سوند را با سالین پاک کنید ؛ بازگشت آزاد ادرار یا سالین ، مناسب بودن موقعیت سوند را تایید می کند.
خارج کردن کاتتر ادرار
معمولا حذف کاتتر بسیار آسان تر از سوند گذاری ادراری است.
اگر یک بالون در نوک کاتتر وجود داشته باشد، آب داخل بالون باید تخلیه شود.
سپس کاتتر به آرامی برای خارج کردن آن از بدن کشیده می شود.
این روند معمولاً بدون درد است، مگر اینکه در دستگاه ادراری تحریک وجود داشته باشد. اگر روند دردناک است، یک دارو موضعی را می توان برای بی حس کردن منطقه استفاده کرد.
عوارض سوند ادراری
• اسپاسم مثانه
گاهی اوقات، مردان در هنگام استفاده از کاتتر ادراری دچار اسپاسم مثانه می شوند. این اسپاسم می تواند در اثر آسیب دیدن مثانه از کاتتر به وجود آمده و حسی مانند درد یا گرفتگی شدیدی در بالای ناحیه عانه یا مقعد باشد. هنگامی که بیمار دچار این مشکل می شود می توان جهت محافظت از تشک یک حوله یا پارچه بر روی آن قرار داد. در صورت تجربه اسپاسم مثانه، باید فورا با پزشک یا تیم درمان خود تماس بگیرید.
وجود خون در ادرار و خروج لخته های کوچک خون به همراه ادرار از کاتتر ادراری مخصوصا پس از جراحی سرطان پروستات طبیعی است.
• عفونت های مجاری ادرار
ابتلا به عفونت مجاری ادرار در افرادی که از سوند استفاده می کنند، بسیار رایج است. عفونت هنگامی رخ می دهد که میکروب ها وارد بدن شده و سبب بروز تب، درد، قرمزی و تورم در یک ناحیه از بدن شوند. جهت کاهش خطر ابتلا به عفونت باید به موارد زیر توجه کرد:
لوله کاتتر و پوست اطراف آن را حداقل ۲ بار در روز تمیز کنید.
کیسه ادراری را در زیر سطح مثانه قرار دهید.
قرار دادن کیسه ادرار در زیر سطح مثانه سبب پیشگیری از بازگشت ادرار از کیسه به مثانه می شود. در صورت بازگشت ادرار به سمت مثانه امکان ابتلا به عفونت وجود خواهد داشت.
• درد و ناراحتی
مصرف طولانی مدت کاتتر می تواند سبب درد و ناراحتی شود. در صورت تجربه این احساسات باید جهت دریافت درمان یا داروی مسکن مناسب با پزشک خود مشورت کرد.
موارد زیر از جمله عوارضی هستند که شیوع کمتری دارند:
• آسیب به میزراه در هنگام وارد کردن کاتتر
• تنگی میزراه به دلیل بروز بافت جوشگاه ناشی از مصرف مکرر کاتتر ادراری
• آسیب به میزراه در هنگام وارد کردن کاتتر
• آسیب به مثانه به دلیل شیوه نادرست وارد کردن کاتتر
• سنگ های مثانه که معمولا چندین سال پس از مصرف کاتتر بروز می دهند. 
مراقبت از سوند ادراری در منزل
تجویز و تعیین نیاز به كارگذاری سوند حتما باید طبق صلاح دید و نظر پزشك باشد. هیچ‌وقت به‌طور سرخود و بدون مشورت با پزشك برای خود یا اطرافیان خود سوند نگذارید.
هنگام دراز کشیدن روی تخت کیسه ادرار را طوری که مسیر آن فاقد هرگونه پیچ خوردگی یا تا شدگی باشد، به آویز مخصوص کیسه ادراری در پایین تخت آویزان کنید.
اگر ظرف ۶ الی ۸ ساعت ادرار به داخل کیسه جریان نیافت و مطمئن شدید که سوند شما پیچ خوردگی نداشته و یا خم نشده است به مرکز درمانی مراجعه فرمایید .
خود سوند و نیز پیشابراه و پوست اطراف آن را هنگامی که سوند در بدن قرار دارد، روزانه با آب و صابون بشویید.
در صورت بند آمدن سوند یا بروز علائم درد و عفونت باید سوند را تعویض کنید.
هر هشت ساعت یک بار کیسه ادرار را خالی کنید.
بعد از خروج سوند، یا دور انداخته شود یا جهت استفاده مجدد به مدت 10 دقیقه در ایزوپروپیل الکل غوطه ور شده و سپس خشک گردد.
از کشیدن یا جدا کردن لوله تخلیه ادرار خودداری نمایید زیرا باعث خونریزی یا آسیب به مجرا می گردد.
جهت پیشگیری از آلودگی از جدا کردن لوله ادرار از کیسه ادرار جدا خودداری فرمایید.
در روش گذاشتن سوند ادراری جهت جلوگیری از کشیده شدن احتمالی سوند می توانید آن را با یک تکه چسب ضد حساسیت به بدن خود بچسبانید.
کیسه ادرار
چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟
- تب بالا و لرز
- همانطور که در روش گذاشتن سوند ادراری، گفته شد هر گونه سخت رد شدن سوند هشدار دهنده است و بایستی به پزشک مراجعه نمود.
- ادرار کدر
- ادرار قرمز یا صورتی
- ادرار بدبو
- کاهش میزان ادرار
- درد یا حساسیت کمر یا شکم
- درد آلت
- بثورات پوستی
- بی اختیاری ادراری در حدفاصل سونداژ
- هرگونه دلواپسی
