درمان بی اختیاری ادرار | آموزش ورزش کگل

چکیده:  تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه و 40 ثانیه

 اگرچه بی‌اختیاری ادرار در هر سنی مشاهده می‌شود، اما در میان سالمندان شیوع بالاتری دارد؛ از هر پنج فرد بالای 40 سال یک نفر از علائم مثانه بیش‌فعال و تحریک‌پذیر، بی‌اختیاری فوریتی یا تکرر ادرار رنج می‌برد، عده‌ای نیز قبل از رسیدن به سرویس بهداشتی با ترشح کردن ادرار مواجه می‌شوند. همچنین حداقل 50 درصد از ساکنین خانه‌های سالمندان با مشکل بی‌اختیاری روبرو هستند. بی‌اختیاری ادرار بخش متداولی از فرایند بالا رفتن سن است، اما طبیعی و درمان‌ناپذیر نیست و سالمندان نباید فکر کنند که باید تا پایان عمر با این مشکل دست و پنجه نرم کنند. در این مقاله روشهای درمان بی اختیاری ادرار را در اختیار شما قرار داده ایم.

 انواع بی اختیاری ادرار:

بی اختیاری ادراری به سه طبقه یا نوع مختلف تقسیم می‌شود. با این حال، می‌توانید ترکیبی از این سه نوع یا هر سه نوع بی اختیاری را تجربه کنید.

• بی اختیاری ادرار استرسی: این نوع بی اختیاری زمانی اتفاق می‌افتد که فعالیت‌های فیزیکی مثل ورزش کردن، سرفه کردن، عطسه کردن یا خندیدن را انجام می‌دهید. این فعالیت باعث ضعیف شدن عضله اسفنکتر که مسئولیت کنترل ادرار در مثانه را دارد می‌شود و باعث خارج شدن بی اختیار ادرار می‌شود.
• بی اختیاری ادرار فوریتی: بی اختیاری فوریتی زمانی اتفاق می‌افتد که نیاز شدید و قوی به ادرار کردن را احساس می‌کند. مدت زمان اندکی پس از به وجود آمدن این حس، کنترل ادرار خود را از دست می‌دهید. اغلب، بین به وجود آمدن این حس و از دست دادن کنترل ادرار زمان کافی برای رفتن به دستشوئی ندارید.
• بی اختیاری ادرار ناشی از سرریز ادرار: این نوع از بی اختیاری زمانی به وجود می‌آید که شما ادرار می‌کنید اما به طور کامل مثانه خود را خالی نمی‌کنید. اندکی بعد، کمی ادرار از بدن شما خارج می‌شود.این نوع بی اختیاری ادرار دریبلینگ نیز نامیده می‌شود.
• پرکاری مثانه: تکرر یا فوریت ادرار با یا بدون بی اختیاری فوریتی.
• عملکردی: ادرار کردن بی موقع به دلیل ناتوانی جسمانی
• ترکیبی: معمولا به وجود آمدن بی اختیاری فوریتی و استرسی با همدیگر
• موقتی: بی اختیاری ادرار که به میزان کم می‌باشد و به صورت موقت به دلیل مشکلی موقتی پیش می‌آید (عفونت، مصرف داروی جدید، سرماخوردگی همراه با سرفه)

علائم:

بی اختیاری ادرار در مردان، زنان و سالمندان ممکن است به وجود آید. گاهی این مشکل به ویژه در زنان با علائم دیگری همراه است، که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیاز شدید به ادرار چه مثانه پر باشد یا نباشد، اغلب همراه با فشار لگن
• ادرار کردن بیش‌تر از حد نرمال
• خیس کردن رختخواب در خواب
• میل شدید برای ادرار در هنگام خواب

 علت‌های بی‌اختیاری ادرار

بی‌اختیاری ادرار علل گوناگونی دارد که از علت ساده‌ و در عین حال متناقض‌نمایی مانند ننوشیدن آب کافی تا عارضه‌هایی جدی‌تر چون التهاب دیواره مثانه متغیر است. بیماری‌های مختلفی منجر به بی‌اختیاری ادرار می‌شود که از آن جمله می‌توان به ام اس و آلزایمر اشاره کرد. بارداری‌های قبلی، زایمان و شروع یائسگی نیز از علل بی‌اختیاری ادرار در بانوان به شمار می‌آید. مشکلات پروستات نیز عمل ادرار کردن در آقایان را مختل می‌کند. حتی نوشیدن قهوه یا چای یا مصرف داروهای تجویزی نیز وضعیت مثانه را وخیم می‌کند. به موازات بالا رفتن سن تغییراتی در بدن رخ می‌دهد که مواجهه با بی‌اختیاری ادرار را محتمل‌تر می‌کند.

درمان بی اختیاری ادرار

درمان بی اختیاری ادرار پس از تایید تشخیص به روش‌هایی چون رفتار درمانی، تمرینات ورزشی،دارو درمانی، وسیله‌ها و جراحی شروع می‌شود. اکثر موارد بی‌ اختیاری ادرار صد در صد به روش‌های غیرجراحی درمان می‌شود.

•  رفتار درمانی

نخستین درمان بی‌ اختیاری ادرار در سالمندان رفتار درمانی است که غالباً نیز موثر و کارآمد است. آموزش مثانه، دستشویی رفتن بر اساس یک برنامه‌ریزی مشخص، تمرین‌های عضلات کف لگن و مدیریت رژیم غذایی و مصرف مایعات از روش‌های مختلف رفتار درمانی محسوب می‌شود. آموزش مثانه به این منظور انجام می‌شود تا بیمار بتواند زمان بین دو تخلیه مثانه را به تدریج طولانی‌تر کند و ادرار کردن را به تاخیر بیاندازد. روش دیگر آموزش مثانه تخلیه مضاعف است؛ یعنی بیمار پس از ادرار کردن، چند دقیقه صبر می‌کند و سپس دوباره ادرار می‌کند. بیمار به این روش یاد می‌گیرد تا مثانه را به طور کامل تخلیه کند. زمان‌بندی برای دستشویی رفتن نیز به بیمارانی کمک می‌کند که دچار مشکلات حرکتی یا اختلال‌های عصبی هستند. این روش حتی در صورت مسئول بودن فرد دیگر و نظارت وی بر زمان‌بندی نیز مفید خواهد بود. ورزش عضله‌های کف لگن، موسوم به تمرین‌های کگل، ادرار کردن را با تقویت عضله‌ها منظم می‌کند. بیمار معولاً باید این تمرین‌ها را همه روزه چند بار در روز تا پایان عمر انجام دهد تا مجدداً با عود مشکل بی‌اختیاری روبرو نشود.

•  تمرینات ورزشی

 آموزش ورزش کگل برای تقویت عضلات لگن در درمان بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار ناشی از فشار به علت ضعیف بودن عضلات ناحیه لگن رخ می‌دهد؛ در حقیقت عضلات لگن، عضلات اطراف مجرای ادراری را نگه می‌دارند؛ ورزش کگل به صورت زیر انجام می‌شود:

به عضلات لگن خود فشار آورید، مانند وقتی که ادرار خود را نگه می‌دارید؛ سپس به مدت 10 ثانیه آن را به همان حالت سفت شده نگه دارید و بعد عضلات را شل کنید؛ هر روز 3 تا 4 بار این ورزش را انجام دهید؛ با این ورزش، عضلات لگن قوی‌تر می‌شوند و می‌توانید مثانه خود را کنترل کنید.

•  وسیله‌های درمانی

برای کنترل و درمان بی اختیاری ادرار و تکرر ادرار راههای گوناگون ذکر شده در کنار به کار گیری این روشها، استفاده از وسایل کمکی می تواند روند زندگی شما را به حالت طبیعی خود بر گرداند.

لوله ادرار: با استفاده از این وسیله برای هر بار دفع ادرار مخصوصا در شب هنگام و یا در حین مسافرت نیازی به مراجعه به سرویس بهداشتی نخواهید داشت. لوله ادرار برای بیمارانی که به علت کهولت سن، تصادفات رانندگی و یا بیماری های دیگر، بر روی تخت بستری می باشند و توانایی استفاده از سرویس بهداشتی را ندارند نیز مناسب است.

پساری: پساری وسیله‌ای داخل واژنی و شبیه به دیافراگم است که از مثانه حمایت می‌کند. متخصص پساری را در بدن قرار می‌دهد. پساری باید هر سه ماه یک بار خارج شود، بررسی و تمیز شود.

 جایگذاری در پیشابراه(مجرای ادرار): بانوان وسیله‌ای مانند تامپون را در میزراه قرار می‌دهند. این وسیله معمولاً هنگام انجام فعالیت‌های دامن‌زننده به بی‌اختیاری به کار برده می‌شود و بیمار آن را هنگام ادرار کردن درمی‌آورد.

•  درمان های دارویی بی اختیاری ادراری:

درمان های دارویی اغلب برای درمان بی اختیاری ادرار اضطراری به کار می روند. مکانیسم اثر این داروها مهار کردن تحریک های مثانه و آرام کردن آن می باشد که این داروها باید با تشخیص و تجویز پزشک متخصص تجویز گردد.

دومین دسته داروها شل کننده ها و منقبض کننده های قسمت خروجی ادرار می باشد که در بیماران مبتلا به بی اختیاری فشاری یا استرسی از داروهای منقبض کننده گردن مثانه و در بیماران بی اختیاری با انسداد ادرار و خروجی مجرا از داروهای شل کننده گردن مثانه استفاده می شود.

در زنان بی اختیار که یائسه هستند، کرم ها و قرص های هورمونی استروژن برای درمان بسیار کمک کننده هستد که باید به صورت واژینال استفاده شوند و خوراکی آن شانس سرطان سینه و رحم را بالا می برد و توصیه نمی گردد.

سونداژ متناوب یا CIC: هر بیمار مبتلا به بی اختیاری ادراری که مثانه اش کاملاً تخلیه نمی کند و ادرار در پشت مثانه باقی می ماند و باعث تشدید بی اختیاری ادراری و عفونت می شود. باید ادرار باقیمانده با سونداژ توسط خود بیمار خالی شود و بسته به شدت ادرار باقی مانده توصیه می کنیم که بیمار هر ۵-۴ ساعت خودش با سوند مثانه را تخلیه نماید. قبل از شروع، روش سوند زدن به بیمار آموزش داده می شود.

•  جراحی

جراحی یکی از روش‌های درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان است که معمولاً فقط در صورت بی‌نتیجه بودن دیگر روش‌های درمانی انجام می‌شود. متداول‌ترین عمل‌های جراحی درمان بی‌اختیاری ادرار عبارت است از:

روش sling برای بانوان کاربرد دارد. بافت‌ شکم یا مواد سنتزی زیر میزراه قرار داده می‌شود تا از آن حمایت شود.
برای آقایان و گاهی بانوان دچار بی‌اختیاری استرسی از اسفنکتر ادراری مصنوعی استفاده می‌شود که اطراف گردن مثانه قرار داده می‌شود. این وسیله دوناتی شکل مملو از مایع اسفنکتر را بسته نگه می‌دارد و آن را به دریچه کار گذاشته شده در بیضه‌ها یا لایبا متصل می‌کند. بیمار باید برای ادرار کردن دریچه را دو بار فشار دهد و مثانه را تخلیه کند.
تحریک کننده عصب خارجی: این دستگاه در شکم قرار داده می‌شود و با سیم به عصب مربوط به عملکرد مثانه متصل می‌شود. این عمل به ندرت و تقریباً بر روی نیم درصد از بیماران انجام می‌شود. تکانه‌های الکتریکی منتقل شده از دستگاه عصب را به فعالیت وادار می‌کند و به عملکرد مثانه کمک می‌کند.

 توصیه‌هایی که به درمان بی اختیاری ادرار کمک می کند:

• مبل و صندلی در سر راه رفتن به دستشویی قرار ندهید تا راحت‌تر بتوانید به دستشویی برسید؛ یک چراغ را شب‌ها روشن بگذارید تا موقع دستشویی رفتن، به جایی برخورد نکنید؛ یک لگن را در اتاق خوابتان بگذارید.
•  استفاده از لوازم مخصوص برای درمان بی اختیاری ادرار: برخی از این لوازم، راه کارهای موقتی است تا عمل جراحی و یا داروها اثر خود را نشان دهند؛ اما برخی دیگر، تسکین دهنده خوبی برای مدت طولانی است؛ این لوازم شامل موارد زیر است: آستر دوختن در لباس زیر و یا تکه‌ای از مواد قابل جذب را در لباس زیر خود بپوشید، استفاده از پوشک بزرگسالان و لباس زیر حاوی پلاستیک و تشک‌های پلاستیکی.

• وزن خود را متعادل کنید.
• ورزش کگل را هر روز انجام دهید.
• اگر سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید؛ سیگار کشیدن باعث سرفه می‌شود و همین امر موجب فشار به مثانه و تشدید خروج ادرار می‌شود.
• از غذاها و یا نوشیدنی‌های خاصی که موجب تشدید این مشکل می‌شوند، خودداری کنید؛ برای مثال اگر می‌دانید که در طول روز بیشتر از 2 فنجان قهوه بنوشید، ادرارتان را نمی‌توانید کنترل کنید، پس یک فنجان قهوه بنوشید و یا از نوشیدن قهوه صرفنظر کنید.
• غذاهای دارای فیبر بالا مصرف کنید؛ غذاهای دارای فیبر باعث جلوگیری از یبوست می‌شود؛ یبوست عامل خطر بی‌اختیاری ادرار است.
• ورزش کنید؛ فعالیت بدنی خطر ابتلا به بی‌اختیاری ادراری را کم می‌کند.
• به مقدار کافی آب بنوشید، اما نه خیلی زیاد.
• اجتناب از شیرین‌کننده‌های مصنوعی، زیرا آن‌ها تمایل به تشدید ادرار دارند.
• اجتناب از مرکبات مانند گوجه‌فرنگی، فلفل زیرا ممکن است مثانه شمارا تحریک کنند.
• برنامه 2 تا 4 ساعته برای ادرار کردن داشته باشید، حتی اگر احساس ادرار کردن ندارید.