درمان یبوست شدید | چه عواملی موجب بروز یبوست می‌شود؟

چکیده:  تخمین زمان مطالعه: 7 دقیقه

 یبوست یک اختلال گوارشی بسیار رایج است که افراد در سنین مختلف را تحت تاثیر قرار می دهد. “مشکلات مربوط به اجابت مزاج” چیزی است که از صحبت کردن درباره‌ی آن‌ در مکالمات روزمره‌مان، پرهیز می‌کنیم. به ندرت ممکن است به محل کار بروید و اعلام کنید که پنج روز است مشکل یبوست شدید دارید و شکم‌تان کار نکرده‌است. با این حال، یبوست چیزی نیست که بخواهید به خاطرش خجالت بکشید، و اگر قبلا آن را تجربه کرده‌اید (و همه‌ی ما احتمالا این مشکل را تجربه کرده‌ایم) درک می‌کنید که موضوع اصلا خنده‌دار نیست، و در واقع می‌تواند کاملا آزاردهنده باشد.
در ادامهٔ این مقاله، ما را همراهی کنید تا همه چیز را در مورد علت یبوست و راهکارهای درمان یبوست شدید بدانید.

 یبوست چیست؟

یبوست شرایطی است که طی آن مدفوع از حالت نرمال و طبیعی خود سفت تر می گردد و حرکت آن در روده ها به سختی و کندی صورت می گیرد. در نتیجه دفع آن می تواند به شدت آزار دهنده باشد و توأم با فشار زیادی از مقعد خارج شود.
بر اساس تعریفی که مرکز ملی دیابت و بیماری های کلیوی و گوارشی آمریکا در رابطه با این بیماری ارائه داده است اگر دفع مدفوع دارای شرایط زیر باشد به یبوست مبتلا شده اید.

•  تغییر شکل ظاهری مدفوع به صورتی که به شدت خشک و سفت باشد.
•  کاهش تعداد دفعات دفع مدفوع به ۳ بار در هفته
•  دفع مدفوع به صورت ناقص
• کاهش حجم مدفوع در هر نوبت دفع آن

کندی حرکات روده و همچنین کاهش حرکات آن می تواند به سلول های دیواره ی روده اجازه دهد که آب بیشتری را از مواد در حال دفع جذب کنند در نتیجه مدفوع به مرور خشک تر و سفت تر می گردد تا جایی که روده ها قادر به حرکت دادن و جابجایی آن نیستند و برای دفع آن به زور زدن و احیانا تخلیه با انگشت نیاز خواهید داشت.

 علت یبوست چیست؟ چه عواملی موجب بروز یبوست می‌شود؟

• رژیم غذایی نامناسب
• مصرف نکردن آب به اندازه ی کافی
• شرایط و اختلالات عصبی مانند بیماری پارکینسون و یا بیماری ام اس
• افسردگی
• سندرم روده ی تحریک پذیر
• بارداری
• سرطان روده ی بزرگ
• مصرف بیش از حد ملین ها (نرم کننده های مدفوع) که به مرور زمان باعث ضعیف شدن عضلات روده می شوند.
• استرس
• کم‌تحرکی
• بعضی داروهای خاص
• عدم تعادل در فلور روده
• مشکلات تیروئید یا هورمونی
• کمبود منیزیم
• عادت‌های بد در اجابت مزاج
• خواب نامناسب
• کهولت سن

 علائم یبوست

•  درد پایین شکم
•  حرکات روده‌ای کم
•  زور زدن حین اجابت مزاج
•  مدفوع سفت و سخت یا در قطعات کوچک و گلوله‌ای
• خونریزی از مقعد
• حس تخلیه ناقص پس از اجابت مزاج
• ناراحتی در ناحیه شکم
• نفخ شکم، گاهی اوقات اتساع شکم
• اسهال گاه به گاهی به علت انسداد روده بزرگ توسط مدفوع سخت

 درمان یبوست شدید

روش های طبیعی برای تحریک اجابت مزاج وجود دارد. فهرست زیر کارهایی است که می توان انجام داد، غذاها و نوشیدنی هایی است که می توان مصرف کرد و درمان های گیاهی است که می توان از آن ها کمک گرفت.

• بر دستشویی دو زانو بنشینید

هنگام نشستن بر دستشویی (فرنگی) پاهای خود را بر زمین قرار ندهید بلکه دو زانو نشسته یا پاهای خود را بر روی جای پا قرار دهید. این نوع نشستن برای خروج مدفوع ایده آل است. اگر قصد فقط امتحان کردن این نوع نشستن را دارید، یک لگن بچه گانه تهیه کرده و آن را زیر پای خود قرار دهید. اگر با این نوع نشستن احساس راحتی ندارید، پاهای خود را تا حد امکان جمع کرده و پاشنه های پای خود را از زمین بلند کنید و به شیوه «نوک پا» بنشینید، سپس تا حد ممکن و با حفظ تعادل به جلو خم شوید. این ترکیب، همان تاثیر دو زانو نشستن را بر بدن شما داشته و باعث خروج راحت تر مدفوع و درمان یبوست شدید میشود.

• درمان یبوست شدید با فیبر

فیبر همانند یک تمیز کننده لوله، غذا و پسماند باقی مانده از آن را در سیستم گوارشی پاک سازی کرده و مرطوب کننده سیستم گوارشی است. این روش مقدار مدفوع شما را افزایش می‌دهد، و عضلات دستگاه گوارش را تقویت کرده تا دفع راحت تری داشته باشند. مقدار استاندارد مصرف فیبر بین ۲۰ تا ۳۵ گرم روزانه است.

مواد غذایی که سرشار از فیبر هستند عبارتند از: سرلاک سبوس دار، لوبیا، عدس، بلغور، جو دوسر، بادام، جو، بیشتر سبزیجات، و میوه‌های تازه و خشک.

•  مصرف آب به میزان کافی

هر انسانی اگر محدودیت پزشکی نداشته باشد باید روزانه ۸ لیوان مایعات مصرف کند. از طریق نوشیدن آب، بدن هیدراته شده و هضم غذا آسان انجام می‌گردد. هنگامی که بدن به اندازه کافی آب دریافت کند، دستگاه گوارش می‌تواند مواد مغذی را جذب و مواد زائد را به راحتی انتقال داده و دفع نماید.

• مایعات گرم

مایعات گرم یا هم‌دما با دمای محیط (به جای نوشیدنی‌های سرد)، باعث تحریک روده برای هضم غذا می‌شوند، به خصوص اگر اولین چیزی باشد که صبح‌ها ناشتا می‌نوشید. حتما در اول صبح دمنوش های گیاهی، آب گرم با لیمو ترش، قهوه یا سوپ استخوان بخورید.

• پیاده روی صبحگاهی مناسب درمان یبوست شدید

نوشیدن آب ولرم در پیاده روی صبحگاهی می توانپ مانند پاناساکت برای یبوست عمل کند. اگر کسی در صبح راه برود یا تند راه یرود می تواند حرکات روده اش را بهبود ببخشد.

• آلو و انجیر

برای درمان یبوست شدید آلو و انجیر بخورید. این میوه‌ها فیبر بالایی دارند و مثل ملین عمل می‌کنند. مصرف چند عدد از این میوه‌ها در روز می‌تواند به درمان یبوست کمک کند اما در کل در مصرف انجیر و آلوی خشک زیاده‌روی نکنید؛ چون با وجود کوچکی، حاوی مقدار زیادی قند هستند.

• موز

این میوه به درمان یبوست شدید کمک می‌کند، بنابراین توصیه می‌شود همراه با غذای‌تان دو عدد موز رسیده میل بفرمایید. با وجود این،‌ باید از مصرف موز کال خودداری کنید، زیرا موز کال یبوست‌تان را وخیم‌تر می‌کند.

•  تنقیه

 یکی از موثرترین راههای درمان یبوست شدید تنقیه است. انواع مختلفی از تنقیه وجود دارد. تنقیه باعث تحریک روده بزرگ می شوند تا مواد از آن خارج شوند. دیگر انواع تنقیه مکانیسم های اضافی دارند. به عنوان مثال، تنقیه سالین باعث می شود آب به روده بزرگ برسد. تنقیه فسفات (به عنوان مثال، فسفسودا) عضلات روده را تحریک می کنند. تنقیه روغن های معدنی روان کننده و مدفوع سخت را نرم و لطیف می کنند.

 تنقیه به خصوص در هنگامی که مدفوع در مقعد گیر کرده است سودمند است. به منظور موثر بودن، دستورالعمل های تنقیقه باید رعایت شود. این امر مستلزم استفاده کامل از تنقیه، موقعیت مناسب پس از تنقیه و انجام تنقیه تا زمانی که گرفتگی عضلات احساس شود می باشد. دفع معمولا بین چند دقیقه تا یک ساعت پس از تنقیه اتفاق می افتد.

 تنقیه به معنای استفاده مداوم به جای استفاده منظم است. استفاده مکرر از تنقیه می تواند باعث اختلالات مایعات و الکترولیت ها در بدن شود. این خصوصا در مورد تنقیه با آب شیرین است. تنقیه با کف صابون توصیه نمی شود، زیرا می توانند به طور جدی به مقعد و راست روده صدمه بزند.

• حمام آب گرم جریان خون را تحریک می کند

آب گرم ممکن است درمانی خوب برای بسیاری از بیماری‌های شایع باشد. آب گرم برای تحریک جریان خون بسیار مفید خواهد بود؛ بنابراین، گوارش‌تان بهبود خواهد یافت. می‌توانید حمام آب گرم را امتحان کنید و در وان پر از آب گرم دراز بکشید. همچنین می‌توانید چند قطره روغن اسطوخودوس، روغن گل سرخ یا کمی نمک نیز به آن اضافه کنید تا اثربخشی بیشتری داشته باشد. باید حداقل پانزده دقیقه در وان بمانید و آرام باشید. شما باید از این درمان هر روز استفاده کنید تا اثر یبوست را در خود کاهش دهید.

• خاکشیر

مخلوط یک قاشق غذاخوری خاکشیر، نصف لیوان آب جوش و دو حبه قند یا معادل آن شکر است. این شربت تقریبا برای تمام مزاج‌ها مناسب است، به خصوص برای افرادی که شکم شان سخت کار می‌کند.

• سبوس برنج

سبوس برنج درمانی بی ضرر برای یبوست‌های بدون علت مشخص. یک فوق تخصص گوارش و کبد با بیان اینکه «یبوست از شایع‌ترین مشکلات گوارشی است که افراد در سنین مختلف را درگیر می‌کند»، گفت: «سبوس برنج و سبوس سایر غلات محتوی فیبر فراوان هستند و به عنوان یک درمان ساده و بی ضرر یبوست‌هایی که علت مشخصی ندارند مطرح است.»

• درمان یبوست شدید با ماساژ

از طب فشاری به صورت روزانه استفاده کنید. ماساژ یا فشار نقاطی از بدن با یک دست یا تنها با دو انگشت، میتواند باعث بهبود عملکرد روده ها و درمان یبوست شود. این ماساژ و فشار را بر نقاط زیر انجام دهید:

• لبه بیرونی چین آرنج
• بالاترین نقطه ماهیچه پشت که بین دو انگشت شست و سبابه قابل نیشگون گرفتن است
• مستقیما زیر ناف

در چه صورت برای درمان یبوست شدید باید به پزشک مراجعه کنیم؟

خیلی اوقات، ایجاد یکسری تغییرات سالم در عادات غذایی و ورزش می‌تواند به درمان یبوست کمک کند. اما اگر شما این نکات را برای مدت ۳ هفته رعایت کردید و متوجه هیچ تغییری در برنامه اجابت مزاج خود نشدید، با دکتر خود در این مورد مشورت کنید. او ممکن است برای مدت چند روز یک ملین را برای شما تجویز کند. اگر شما به هر دلیل متوجه وجود خون در مدفوع، درد شکم، و یا از دست دادن وزن بدون علت مشخص شدید نیز باید هر چه سریعتر با دکتر خود تماس بگیرید.

پزشک ممکن است برای آن دسته از افرادی که ایجاد تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی برای آن‌ها کارساز نبوده و هنوز هم از مشکل یبوست رنج می‌برند، داروهای مسهل یا ملین را برای مدت محدودی تجویز نماید. این داروها برای تحریک یک روده‌ی تنبل مزمن بسیار مفید خواهند بود.

متخصص گوارش تعیین خواهد کرد که چه زمانی بیمار به داروهای ملین نیاز خواهد داشت و کدام نوع بهتر است مورد استفاده قرار گیرد. نوع خوراکی این داروها، بصورت مایع، قرص، آدامس، پودر و فرم کپسولی در دسترس هستند.
گاهی برای درمان مشکل یبوست، مستقیماً به سراغ دلیل خاص آن می‌روند. به عنوان مثال، ممکن است پزشک توقف مصرف برخی داروها و یا انجام عمل جراحی را برای اصلاح مشکلات مقعدی مانند پرولایس رکتوم (عارضه‌ای که به علت آن بخش پایینی روده از داخل مقعد خارج می‌شود) توصیه کند. جراحی برداشتن بخشی از روده‌ی بزرگ نیز می‌تواند راهکاری برای درمان افراد مبتلا به علائم شدید ناشی از تنبلی روده‌ی بزرگ باشد. با این حال فواید این جراحی در مقایسه با عوارض احتمالی آن که شامل درد شکم و اسهال می‌شوند، باید مورد ارزیابی قرار گیرند.

پیشگیری از عارضه یبوست

پر واضح است که پیشگیری بهتر از درمان است و شما می‌توانید در بسیاری موارد، با رعایت نکات زیر می‌توانید از بروز عارضه یبوست پیشگیری کنید:

• اضافه کردن فیبر بیشتری به رژیم غذایی خود: تنظیم یک برنامه غذایی دارای ۲۵ گرم تا ۳۰ گرم فیبر روزانه. از انواع غذا‌های با فیبر بالا مانند لوبیا، کلم بروکلی، هویج، سبوس، دانه‌های کامل و میوه‌های تازه استفاده کنید. برای جلوگیری از نفخ و گاز، این مواد غذایی را به‌طور مداوم در طول چند روز مصرف کنید.
• نوشیدن مایعات به مقدار مناسب: برای اکثر افراد بزرگ‌سال سالم این معادل شش تا هشت لیوان آب در روز است.
• یک برنامه تمرین منظم را شروع کنید: حداقل ۲۰ دقیقه پیاده‌روی سریع ممکن است روده شمارا برای انجام فعالیت طبیعی و سالم تحریک کند.
• کمک به عادت دادن و آموزش دستگاه گوارش شما برای اجابت مزاج به‌طور منظم: یک‌زمان ۱۰ دقیقه‌ای را برای قرار گرفتن در توالت که تقریباً در هرروز یکسان باشد را در نظر گرفته و برنامه‌ریزی کنید: بهترین زمان برای انجام این کار معمولاً پس از صرف صبحانه است.
• اجابت مزاج را تا دسترسی به زمان مناسب‌تر به تعویق نیندازید: بدون تأخیر اجابت مزاج کنید.
• استفاده از مسهل‌های مدفوع یا مکمل‌های حاوی فیبر: استفاده از این موارد ممکن است یبوست گاه‌به‌گاه را از بین ببرد. همیشه دستورالعمل‌های دوز مصرفی را دقیقه همان‌طور که در برچسب این دارو‌ها نوشته‌شده است، دنبال کنید.

 سخن پایانی

یبوست می‌تواند مشکلی آزاردهنده در زندگی روزمره‌ی هر کسی باشد. خوشبختانه، این مشکل غالبا به طور طبیعی و در خانه درمان می‌شود. به علاوه، بسیاری از تغییرات در شیوه‌ی زندگی که یبوست را درمان می‌کنند (رژیم غذایی، ورزش، و غیره) خیلی راحت به شما کمک می‌کنند آدمی سالم‌تر و شادتر باشید.