پیشگیری از زخم بستر

چکیده

زخم بستر همونطور که از اسمش پیداست؛ به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در بستر شکل میگیره.

وقتی فرد مدت طولانی در بستر قرار می‌گیره، به بخشی از لایه‌های پوست که در مناطق تحت فشار بدن و بستر هستن، فشار وارد می‌کنن.

بهبود زخم ها میتونه زمان زیادی طول بکشه و هزینه های قابل توجهی رو متحمل بشه، چرا که درمان زخم بستر فرآیند پر دردسری هست.

ما در این مقاله از مجله سلامت دکتر مهندس زخم بستر، از پیشگیری زخم بستر تا درمان زخم بستر رو بررسی کردیم پس تا آخر این مقاله همراه ما باشید.

زخم بستر

زخم بستر (Bedsore) یا زخم فشاری (Pressure ulcer) به آسیب یا از بین رفتن تمامیت پوستی در اثر فشار طولانی مدت بر یک با چند ناحیه از بدن گفته می‌شود.

زخم بستر زمانی رخ می دهد که فرد مدت طولانی در بستر می ماند.

در بستر ماندن و بی تحرکی بیمار معمولاً به دلیل بیهوشی و یا به دلیل این که قادر به احساس درد نیست، از موارد ایجاد زخم بستر است.

این فشار ممتد موجب مرگ سلول‌های پوستی و آسیب دیدن آنها در این ناحیه می‌شود.

به عنوان مثال یکی از بخش‌های بدن که بیش از سایر بخش‌ها درگیر این وضعیت می‌شوند، بخش کناری استخوان لگن است. 

پوست این قسمت به دلیل به پهلو خوابیدن بیمار، تحت فشار استخوان لگن و وزن بیمار و همچنین کف بستر، دچار مشکل می‌شود.

در واقع این فشار ممتد موجب کاهش و در نهایت قطع جریان خون در رگ‌ها و بافت‌های این بخش از پوست شده و در نهایت موجب مرگ سلولی آن می‌شوند.

در این وضعیت محل آسیب دیده بیش از همیشه در معرض انواع عفونت‌ها قرار می‌گیرد؛ که در نهایت خود را به شکل یک زخم نشان می‌دهد.

دلایل زخم بستر

افرادی در معرض زخم فشاری هستند که:

• بیشتر تایم روز بر روی تخت یا ویلچر بی حرکت یا با حداقل فعالیت هستند.
• دارای اضافه وزن یا کمبود وزن شدید هستند.
• دچار بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع هستند.
• در نقاطی از بدن حس خود را از دست داده‌اند.
• مدت زمان زیادی در یک پوزیشن قرار گرفته‌اند.

علائم اولیه زخم بستر

• قرمزی پوست
• گرم شدن ناحیه تحت فشار
• پوست اسفنجی یا سخت
• از بین رفتن لایه های پوست یا زخم

چه عوملی باعث تشدید زخم بستر می شوند؟

• سن بالا
• اختلال در سیستم گوارشی و سو تغذیه
• کورتون تراپی برای بیماران خاص
• شیمی‌درمانی در بیماران دارای سرطان
• بیماری‌های زمینه‌ای
• اختلالات گردش خون که از جمله عوامل تشدید کننده زخم بستر است.
• مصرف دخانیات که در تشدید زخم بستر ایجاد شده نقش دارد.

پیشگیری از زخم بستر

از آنجایی که درمان هر نوع زخم سخت تر از پیشگیری از زخم بستر است، در ادامه به روش های مختلفی برای ممانعت از ایجاد زخم بستر یا پیشرفت آن اشاره می کنیم.

• آزاد کردن قسمت های تحت فشار برای پیشگیری از زخم بستر

سعی کنید فشار را از قسمتهای آسیب پذیر بردارید. اینکار را با قراردادن بالش و کوسن های نرم در زیر یا بین قسمتهای مستعد انجام بدهید.

زمانی که دو پا کنار هم هستند برای زخم نشدن، بالشی بین دو زانو و مچ پا قراربدهید و به جای گذاشتن بالش زیر زانو که موجب فشار به پاشنه ها می شود، بالشت را زیر پاشنه بگذارید و از تشک هایی با جنس فوم، بادی یا ژله ای استفاده کنید.

• تغییر پوزیشن بدن بیمار به طور مداوم

یکی از نکات مهم برای پیشگیری از زخم بستر، تغییر پوزیشن بدن بیمار به طور مداوم است.

زخم بستر بیشتر در مناطقی مانند آرنج، پاشنه پا، پشت و طرفین سر، کمر و لگن که دارای بافت عضلانی کمتری هستند، دیده می شود.

قسمت هایی از بدن که بافت عضلانی کمتری دارند به علت فشار طولانی مدت و کمبود اکسیژن دچار زخم بستر می شوند.

بنابراین تغییر حالت بدن فرد، تقسیم وزن و فشار وارد بر بدن و ممانعت از ایجاد فشار طولانی مدت در یک نقطه از بدن، با حفظ جریان خون در نواحی مختلف از مردن بافت ها و ایجاد زخم بستر جلوگیری می کند.

به این منظور موقعیت بیمار باید حداکثر هر 2 ساعت یک بار تغییر کند. چون بیماران نمی توانند پوزیشن خود را تغییر دهند و به مدت طولانی در همان موقعیت می مانند، به سرعت دچار زخم بستر می شوند.

در چنین مواردی می توان از تخت های مخصوصی که باعث کاهش فشار می شود یا محصولات ویژه استفاده کرد و یا می توان با عوض کردن پوزشین بیمار هر 2 ساعت یک بار از زخم بستر جلوگیری کرد.

• استفاده از تخت مخصوص و تشک مواج

استفاده از تشک های مواج موثرترین راه برای پیشگیری از زخم بستر است. امروزه انواع تخت های مدرن و پیشرفته خانگی و بیمارستانی برای کمک به جابجایی و تغییر وضعیت بدنی راحت تر بیمار و تقسیم فشار در تمام نقاط بدن در دسترس هستند.

همچنین انواع تشک های مواج که با استفاده از جریان متوالی هوا در حفره های تشک، همچون یک ماساژور عمل می کنند تاثیر فراوانی در کاهش آسیب های پوستی و جلوگیری از زخم بستر دارند.

با وجود جریان هوا در لوله ها و فضاهای تشک، میزان جریان خون زیر پوست بدن بیمار افزایش می یابد و از بروز زخم بستر پیشگیری می کند. 

• دقت در سایز و تناسب تخت و صندلی چرخدار

برای پیشگیری از زخم بستر ، تخت و ویلچر یا صندلی چرخدار باید متناسب با وزن و حجم بدن راحت و مناسب باشه و درصورت وجود برجستگی یا نقاط فشار، آن را از بین ببرید و ترمیم کنید.

• جریان هوا در بستر مهم است

یکی از عوامل مهم در ایجاد زخم بستر، رطوبت زیاد و مداوم محیط بدن و لباس بیمار است. تعریق زیاد در فصل گرما و عدم تحرک با ایجاد یک محیط مناسب جهت رشد باکتری و انواع قارچ ها و حساسیت های پوستی آسیب پذیری پوست را افزایش داده و ریسک ایجاد زخم بستر را افزایش می دهند.

نکات زیر در پیشگیری از زخم بستر نقش موثری دارند:

•  جریان هوا و تهویه مناسب در محل قرار گیری بیمار
• تعویض مداوم لباس و ملحفه بیمار
• استفاده از لباس و ملحفه با پارچه نخی لطیف و نازک که جریان هوا را از خود عبور بدهند و قدرت جذب رطوبت را داشته باشند.
• رعایت بهداشت و نظافت بیمار و استحمام روزانه با آب ولرم.

درمان زخم بستر

روش های درمان زخم بستر شامل موارد زیر است:

• درمان زخم بستر با تغییر موقعیت

بیمار با زخم بستر باید مرتبا تغییر وضعیت داده شده و همچنین در وضعیت مناسب قرار گیرد.

کسی که در روی صندلی چرخدار مینشیند باید هر ۱۵۵ دقیقه و کسی که دراز کشیده است باید هر یک ساعت یک بار وضعیت خود را عوض کند. پرستار بیمار میتواند در این کار به بیمار کمک کند.

استفاده از وسایل خاص می تواند به بلند کردن و جابجا کردن بیمار بدون مالش زیاد به بستر کمک کند.

• درمان زخم بستر با عسل

عسل دارای خاصیت ضدعفونی بوده و استفاده از آن باعث تسکین و بهبود زخم می شود. عسل همچنین در کم کردن خارش و تسکین درد موثر می باشد.

یک مخلوطی از شکر و عسل تهیه کنید که در آن عسل و شکر به مساوات بوده و این مخلوط را به طور ضخیم بر روی زخم با پانسمان تمیز ببندید. این عمل را یک بار در روز انجام داده و از تاثیر آن در درمان شگفت زده شوید.

• درمان زخم بستر در منزل با زردچوبه

زردچوبه خواص متعددی دارد از جمله ضد التهابی، ضد عفونی کننده و آنتی اکسیدانی. زردچوبه برای مبارزه با عفونت مناسب می باشد.

برای استفاده از زردچوبه برای درمان ابتدا کل زخم را با محلول آب نمک شسته و سپس پودر زردچوبه را بر روی زخم پاشیده و پانسمان نمایید.

برای اینکه از این راهکار نتیجه بگیرید؛ این عمل را سه بار در روز انجام دهید.

• پماد زخم بستر

استفاده از پمادهای مختلف و داروهای موضعی برای محافظت و درمان زخم بستر استفاده می شود.

این داروها به صورت پمادهای معمولی یا پانسمان های تخصصی آغشته به این مواد روی زخم قرار می گیرند و زخم را محافظت و التیام می بخشند.

استفاده از پمادهای معمولی بدون نظر پزشک و خودسرانه توصیه نمی شود، زیرا استفاده از هر یک از این پمادها تا حد زیادی به میزان آسیب بیمار و شرایط پزشکی وی بستگی دارد.

تمیز کردن و پانسمان مرتب زخم بستر

برای ممانعت از عفونت باید زخم را تمیز نگه داشت. زخم مرحله یک را میتوان مرتب با آب تمیز و صابون ملایم شستشو داد. ولی وقتی زخم ایجاد شده است، شستشو باید با محلول سالین یا نمکی انجام شود.

پانسمان موجب خشک نگه داشتن زخم و ممانعت از ورود میکروب به آن میشود.

• درمان زخم بستر در سالمندان

درمان زخم بستر در سالمندان با توجه به میزان و شدت نوع زخم صورت می گیرد.

راهکارهای زیر منجر به تسریع درمان زخم بستر در سالمندان خواهند شد:

• استفاده از پانسمان های مرطوب باعث پوشش دهی مناسب زخم شده و از ورود میکروب ها به درون زخم جلوگیری می کنند. این باعث می شود تا محیط مساعد تری برای درمان زخم ایجاد شود.
• مصرف ویتامین C، A و قرص روی به بهبود و التیام بهتر و سریع تر زخم ها کمک می کند.
• آنتی بیوتیک های تجویز شده از پزشک باید مرتب و سر ساعت مصرف شوند.
• استفاده از تشک های مخصوص مانند تشک مواج و بالش جهت کاهش فشار روی زخم بسیار موثر است.
• شستشوی روزانه، از بین بردن بافت های مرده، پانسمان و تمیز نگه داشتن محل آسیب دیده نیز به درمان زخم بستر در سالمندان بسیار کمک خواهد کرد.

• درمان فوری زخم بستر با آنتی بیوتیک‌

آنتی بیوتیک‌ها ممکن است برای درمان زخم عفونی یا در صورت داشتن عفونت جدی تجویز شوند، از جمله در موارد زیر:

• مسمومیت خون (سپسیس)
• عفونت باکتریایی بافت‌های زیر پوست (سلولیت)
• عفونت استخوان (استئومیلیت)

تجویز و مصرف آنتی بیوتیک برای زخم بستر حتما باید با تجویز و زیر نظر پزشک معالج باشد. به همین دلیل از مصرف خودسرانه آن‌ها جدا خودداری فرمایید، ولی استفاده از کرم آنتی باکتریال مانند سیلورسولفادیازین می‌تواند موثر باشد.

به هنگام شستن زخم های بستر، موارد زیر باید رعایت شود

• استفاده از پنبه و یا دستمال نرم. زخم به هیچ عنوان نباید خراشیده شود.
• استفاده از کرم های مرطوب کننده.
• عدم استفاده از پودر و صابون های قوی.
• نیازی به استحمام مرتب و روزانه نیست.

عوارض زخم بستر

زخم بستر شامل عوارضی است که برخی از عوارض زخم بستر عبارتند از:
• بی اختیاری در ادرار و مدفوع
• تعرق زیاد
• شکستگی
• ترشحات زیاد از زخم ایجاد شده
• تغییرات غیر معمولی در رنگ پوست
• منطقی از پوست که در زمان لمس نسبت با سایر قسمت‌های بدن احساس خنک‌تر یا گرم‌تری دارند.

کلام آخر

برای فردی که باید برای مدتی در بستر بیماری بماند، زخم بستر ممکن است که مشکل ساز شود.

بنابراین مهم است که افراد در رابطه با این بیماری، اطلاعات کافی داشته باشند و پیشگیری های لازم را در این خصوص انجام دهند.