چرا بارداری چند قلویی رخ می دهد؟

چکیده                           تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

اگرچه ممکن است بارداری دوقلو یا چند قلو برای پدر و مادرها کمی ترسناک و دلهره آور باشد، اما از طرفی نیز، هستند پدر و مادرهایی که ترجیح می دهند با یک بار گذراندن تمامی سختی ها و مشکلات دوران بارداری و زایمان، صاحب دو یا تعداد بیشتری فرزند شوند. البته گاهی نیز به دلیل درمان های مربوط به ناباروری جنین چند قلو می شود که باعث شوکه شدن یا غافلگیری والدین می شود. در دو دهه اخیر در کل دنیا تعداد دو قلوزایی افزایش داشته است که بالا رفتن سن مادران برای بارداری و روش های کمک باروری از اصلی ترین دلایل آن محسوب می شود. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا بدانیم چگونه چند قلوزایی ایجاد می شود.

بیشتر بارداری ها منجر به تشکیل یک جنین و تولد یک نوزاد می شود اما درصد کمی نیز منجر به چند قلوزایی می شود. بارداری ای که منجر به تولد دو یا تعداد بیشتری نوزاد شود، چند قلوزایی نامیده می شود. معمولاً والدین با فهمیدن اینکه قرار است بیشتر از یک فرزند به جمع آنها اضافه شود قدری دلهره و اضطراب می گیرند. زیرا بارداری های چند قلویی قطعاً مشکلاتی را در پیش روی والدین قرار می دهد و دل مشغولی والدین را بیشتر می کند. اما برعکس هستند پدر و مادرهایی که به دنبال روش هایی برای بارداری به صورت دو قلو یا چند قلو باشند و به شدت برای این شیوه فرزند دار شدن هیجان داشته باشند.

علائم بارداری چند قلویی

• تهوع زودهنگام و استفراغ بیش از حد در سه‌ماهه‌ي اول
• افزایش وزن بیش از حد
• کمر درد
• افزایش اندازه‌ي رحم برای نگهداری چندین جنین
• حرکات بیش از حد جنین‌ها در طول سه‌ماهه‌ي دوم و بعد از آن
• افزایش واریس
• یبوست و بواسیر
• اشکال در تنفس
• مشکلات گوارشی مانند ایجاد سوءهاضمه به علت فشار زیاد رحم بزرگ‌تر بر روی معده

عوامل دخیل در بارداری چند قلویی

1) وراثت (سابقه خانوادگی): داشتن سابقه خانوادگی چند قلوزایی در یکی از اعضای خانواده مادری
2) سابقه بارداری چند قلوی قبلی: مادرانی که سابقه بارداری قبلی چند قلویی دارند احتمال بالایی برای تولد مجدد نوزاد چند قلو دارند.
3) زایمان در سنین بالا (سن مادر): زنان با سن بالاتر احتمال چند قلوزایی بالاتری دارند (بطور متوسط 4 برابر بیشتر).
4) درمان ناباروری: روش های کمک باروری بطور چشمگیری آمار نوزادان چند قلو را بالا می برد. از داروهای کمک کننده ناباروری مانند داروهای تحریک کننده تخمک گذاری گرفته، تا انواع روش های لقاح آزمایشگاهی، شانس چندقلوزایی را تقویت می کند.
5) چاقی و اضافه وزن مادر: مادران با شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از 30 احتمال چندقلوزایی بیشتری دارند.
6) افزایش دفعات بارداری: دوقلوزایی در زنانی که چندین سابقه بارداری و زایمان دارند بیشتر از زایمان‌های اول است.
7) نژاد مادر: معمولاً مادران سیاه پوست در مقایسه با مادران سفید پوست و آسیایی احتمال چندقلوزایی بالاتری دارند. چند قلوزایی در زنان آمریکایی و آفریقایی تبار بیشتر دیده می شود.
8) رژیم غذایی: مادرانی که لبنیات بیشتری مصرف می کنند احتمال چند قلوزایی بیشتری دارند (بدلیل اثر لبنیات در ترشح هورمون مؤثر در تخمک گذاری).
9) بارداری در زمان شیردهی: برخی معتقدند باردار شدن مادر در دوران شیردهی، شانس داشتن فرزند دوقلو یا چند قلو را افزایش می دهد (تا 9 برابر بیشتر).

خطرات چند قلوزایی

• زایمان زودرس (یک بارداری طبیعی حدود 40 هفته طول می کشد اما بارداری دو قلو حدود 35 تا 37 به طول می انجامد).
• تولد نوزاد نارس (نزدیک به نیمی از دوقلوها نارس به دنیا می آیند: قبل از 37 هفتگی)
• مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی و اکلامپسی)
• دیابت بارداری
• مشکلات جفت
• عفونت مجاری ادراری
• افزایش مایع آمنیوتیک در رحم
• افزایش هزینه های نگهداری و بهداشتی کودکان
• مشکلات مربوط به رشد جنین مانند تأخیر در تکامل نوزاد و یا فلج مغزی در چند قلوها
• سقط شدن یکی از دوقلوها
• جدا شدن زودرس جفت
• سندروم ناپدید شدن یکی از دوقلوها (ممکن است طی بارداری یک جنین سقط شده و بافت جنینی توسط قل دیگر، جفت یا مادر جذب شود، گویی جنین ناپدید شده است).

انواع چند قلوزایی

1) دوقلوی همسان: از لقاح یک تخمک با یک اسپرم سلول تخم ایجاد می شود که بنا به دلایل نامشخصی تخمک لقاح یافته طی مرحله اول تکوین به دو نیمه مساوی تقسیم شده و در نهایت دو جنین مجزا و هم شکل ایجاد می شود. برخی دوقلوهای همسان از یک جفت استفاده می‌کنند با این وجود به طور معمول در کیسه‌های آب مجزایی در رحم رشد می‌کنند. در موارد محدودی چندقلوهای همسان در یک کیسه‌ی آمنیوتیک قرار می‌گیرند.
حال اگر یکی از تخمک‌های تقسیمی دوباره تقسیم شود، سه‌قلوهای همسان خواهید داشت و به همین ترتیب این اتفاق ممکن است بیشتر تکرار و منجر به داشتن قل‌های بیشتر شود. همه‌ این جنین‌ها با مجموعه‌ ژنی یکسانی شروع می‌شوند، یعنی آنها یا همه پسر هستند یا همه دختر و شبیه به هم نیز هستند. چند قلوهای همسان در سه یا چهار مورد از هر ۱۰۰۰ تولد زنده اتفاق می‌افتد.
از آنجایی که این دو قلوها از یک تخمک ایجاد شده اند از لحاظ ژنتیکی و کروموزومی شبیه یکدیگر بوده، در نتیجه خصوصیات جسمانی یکسان دارند مانند مو و رنگ چشم (البته گاهی ممکن است شبیه به نظر نرسند). همواره جنسیت و گروه خونی مشابه دارند. ایجاد این دوقلوها ارتباطی با سن، نژاد و سابقه خانوادگی مادر ندارند بعبارتی دوقلوهای همسان به صورت اتفاقی ایجاد می شوند و این رخداد ارثی نیست.

2) دوقلوی غیرهمسان: بطور معمول در یک بارداری یک تخمک رها شده از تخمدان توسط اسپرم بارور می شود، اما در مواردی استثنا نیز وجود دارد. دو قلوهای غیر همسان از لقاح دو تخمک با دو اسپرم مجزا ایجاد می شوند. این دو قلوها دارای جفت ها و کیسه های آمنیوتیک مجزا می باشند. بعبارت دیگر گاهی در طول یک ماه بیش از یک تخمک از تخمدان آزاد می شود. حال اگر هر یک از این تخمک ها از طریق اسپرم های مجزا بارور شوند، چند قلوی ناهمسان ایجاد می شوند.
این دوقلوها از خواهر برادرهای معمولی از والدین مشترک، چیزی بیشتر به هم شباهت ندارند (البته ممکن است بسیار متفاوت از هم به نظر برسند با رنگ موها و چشمان متفاوت). ممکن است هم جنس یا از دو جنس متفاوت باشند، گروه خونی مشابه یا متفاوت داشته باشند. این نوع دو قلوزایی رایج تر است و تنها این مدل دوقلوزایی تحت تأثیر ژنتیک، سن مادر، نژاد یا تعداد بارداری های قبلی است.
3) بیش از دو قلو: شامل سه قلو و یا بیشتر (مثل چهار قلو و یا پنج قلو) می باشد. این کودکان می توانند همسان، غیر همسان و یا ترکیبی از هر دو باشند. ولی این تولدها نادر هستند، برای مثال سه قلوزایی تقریبا به میزان یک تولد از 7000 تا 8000 تولد اتفاق می افتد و چهار قلو زایی به میزان یک تولد از 47 میلیون تولد.

معاینات پزشکی بارداری چند قلویی

از آنجا که احتمال زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس در این بارداری بسیار بیشتر از نوزادان تک قلو است، پزشکان و حتی خود پدر و مادرها بیشتر تمایل دارند که تحت مراقبت های پزشکی این دوران باشند. در این دست بارداری نیاز است تا انواع آزمایشات دوره ای، سونوگرافی، رژیم تغذیه و ... با کنترل بیشتر و در دفعات بیشتری صورت گیرد.

زایمان چند قلوها

معمولا مادران دارای نوزاد دوقلو یا بیشتر احتمال بیشتری برای سزارین دارند. این کار در جهت محافظت از سلامت مادر و نوزادان انجام می شود. هرچند این امر صد در صد نیست و هستند مادرانی که فرزندان بیش از یک قل خود را به شیوه طبیعی زایمان می کنند.

کلام آخر

در هنگام بارداری چند قلویی، مادران باردار نیاز به مراقبت، استراحت و حمایت بیشتری دارند. پس از زایمان نیز چه نوزاد و چه والدین بخصوص مادر نیاز به همیاری بیشتری از جانب خانواده ها دارند بخصوص اگر نوزاد زودتر از موعد به دنیا آمده باشد.