گواتر چیست و علائم آن چیست

چکیده                         تخمین زمان مطالعه: 4 دقیقه

 گواتر بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید می باشد.گواتر در زنان شایع‌تر از مردان است و احتمال بروز آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. مهمترین علت ابتلا به گواتر کمبود ید است؛ در کشورهای توسعه‌یافته، معمولا گواتر به دلیل بیماری‌های خود ایمنی بوجود می‌آید. اگرچه گواتر معمولاً بدون درد بوده، اما نوع خیلی بزرگ آن می تواند باعث سرفه شود و بلع و تنفس را مختل سازد.این بخش از مجله سلامت دکتر مهندس به این مسئله که گواتر چیست و علائم آن چیست می پردازد.

گواتر چیست 

گواتر (بزرگ شدن غده تیروئید) اصطلاحی است که برای بزرگ شدن غده تیروئید به کار برده می شود. تیروئید غده ای پروانه ای شکل است که در گردن نهفته شده و کنترل سوخت و ساز بدن را در اختیار دارد. گواتر زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید بیش از حد تحریک شده و تعداد سلول ها در غده (هیپرپلازی) افزایش پیدا کرده است. این سولول ها ممکن است در کل غده منتشر شده و کل غده را بزرگ کند و ممکن است تنها در مناطق کانونی رشد بیش از حد داشته باشند.
گواتر ممکن است توسط تغییرات در سطوح هورمون تیروئید ایجاد شود. اگر این هومون ها بیش از حد باشند گواتر سمی ایجاد می شود اما اگر کم باشند کم کاری گواتر، نامیده می شود. گاهی اوقات این عارضه بدون هیچ تغییری در فعالیت غده تیروئید و با وجود سطوح طبیعی هورمون تیروئید در بدن ایجاد می شود، به این حالت گواتر غیر سمی گفته می شود.با وجود این عارضه در بدن؛ توده ای بر روی گردن ایجاد می شود. در شرایطی که توده بزگ و بیماری شدید باشد، ممکن است در حرکات گردن اختلال ایجاد کرده و فرد بیمار را شاکی کند. این ویژگی ها ممکن است با یک اختلال در غده تیروئید مانند کم کاری تیروئید و یا پر کاری تیروئید ایجاد شود.

انواع گواتر

دو نوع متفاوت از گواتر وجود دارد:

•  گواتر کوچک منتشر (غمباد/گواتر ساده): که در آن کل غده‌ی تیروئید به یک اندازه‌ی بزرگتر تغییر شکل می‌دهد و موقع لمس کردن نرمی آن احساس می‌شود.
•  گواتر گره دار (گواتر ندولر): که بخش‌های خاص، یا «گره‌هایی»، از غده‌ی تیروئید بزرگ می‌شود و حجم و بزرگی آن زیر دست کاملا محسوس است.

علت گواتر

معمولا گواتر به دلیل بیماری‌های خود ایمنی بوجود می‌آید. ولی علل دیگری نیز می‌تواند باعث بروز این بیماری شود که عبارتند از:

• بیماری گریوز: دلیل این بیماری ترشح بیش از اندازه هورمون تیرویید است (پرکاری تیرویید).
• بیماری هاشیموتو: این بیماری غده تیرویید را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در بیماری هاشیموتو سیستم ایمنی بدن به غده تیرویید حمله می‌کند. گاهی این التهاب منجر به کاهش فعالیت غده تیرویید می‌گردد. در این حالت بدن مقدار بیشتری هورمون تحریک‌کننده تیرویید ترشح می‌کند و همین موضوع باعث بزرگ‌شدن غده تیرویید می‌شود.
• سرطان تیرویید: احتمال سرطان تیرویید بسیار کمتر از گره‌های خوش‌خیم تیرویید است؛ اما به محض مشاهده این حالت با نمونه‌برداری می‌توان از بدخیم شدن تومور پیشگیری کرد.
• بارداری: افزایش هورمون HCG در دوران بارداری ممکن است به بزرگ‌شدن غده تیرویید منجر شود.
• التهاب: هرگونه التهاب می‌شود منجر به تورم غده تیرویید شود.
• کمبود ید: غذاهای دریایی، گیاهان رشد کرد در خاک غنی از ید و شیر گاو مهمترین منابع تامین ید هستند.
• سیگار: ترکیب thiocyanate موجود در دود تنباکو باعث جذب ید می‌شود.
• تغییرات هورمونی: علاوه بر بارداری، تغییرات هورمونی ناشی از بلوغ و یائسگی نیز می‌تواند بر عملکرد تیرویید تاثیر بگذارد.
• سابقه خانوادگی
• بیماری‌های خود ایمنی
• داروهای خاص
• قرار گرفتن در معرض اشعه
• پرتور درمانی به ویژه در ناحیه گردن احتمال ابتلا به گواتر را افزایش می‌دهد.
• مصرف بیش‌ از اندازه ید
• مصرف بیش از حد ید نیز یکی از دلایل ابتلا به گواتر است.

علائم بیماری گواتر

بسیاری مواقع گواتر تیروئید علائمی از خود نشان نمی دهد مگر اینکه با رشد کردن و بزرگ شدن نشان داده شود، در حقیقت در موارد زیادی گواتر تیروئید توسط یک آزمایش روتین دیگر و یا تصویربرداری بااشعه ایکس و اسکن به دلایل دیگر نشان داده می شود ولیکن اگر غده به اندازه زیادی رشد کرده باشد علائمی را از خود نشان می دهد که در اینجا آورده ایم

• وجود یک توده و یا گره در گردن
• حس یک فشار ناخوشایند در گلو
• مشکل بلع و یا احساس اینکه چیزی در گلویتان است
•  تولید بیش از حد هورمون که با علائمی مانند
  ۱- احساس گرما در بدن و عدم تحمل این گرما
  ۲- لرزش بدن
  ۳- عصبانیت
  ۴- تپش و ضربان قلب سریع و یا غیر عادی

تشخیص گواتر

با دو نوع کار تشخیصی می‌توان گواتر را تشخیص داد
راه اول آزمایش خون و اندازه‌گیری هورمون‌های تیروئید در خون که کم‌کاری، پرکاری یا طبیعی بودن کار تیروئید را مشخص کرده.
راه دوم بررسی تیروئید، سونوگرافی میباشد و از آنجا که در برخی موارد گواتر ساده نیست (یعنی بافت تیروئید به صورت یکنواخت افزایش پیدا نکرده و تیروئید را بزرگ نکرده است، غده تیروئید دارای گره‌های ریز و درشت میباشد

کنترل و درمان گواتر

کنترل بیماری گواتر به این بستگی دارد که فرد مبتلا به کم کاری تیروئيد است یا پرکاری تیروئيد.

•  کم کاری تیروئید

اگر تشخیص پزشکی نشان بدهد که کم کاری تیروئید وجود دارد، درمان شامل استفاده از یک هورمون ترکیبی (دست ساز) می‌شود که عمکلرد تیروئيد نرمال را تکرار می‌کند. به این روش هورمون درمانی می‌گویند. این هورمون ترکیبی، که لِوتیروکسین نامیده می‌شود، به صورت خوراکی، و معمولا یک بار در روز، مصرف می‌شود.

•  پرکاری تیروئید

یک غده تیروئید پر کار را می‌توان با تیوآمید درمان کرد. تیوآمیدها داروهایی هستند که به کاهش مقدار هورمون تیروئید تولید شده در غده‌ی تیروئید کمک می‌کنند.

•  درمان با تشعشع یونیزه

تشعشع یونیزه یکی دیگر از درمان‌ّهای پرکاری غده‌ی تیروئید است که به صورت خوراکی مصرف می‌شود. وقتی ید به غده‌ی تیروئيد می‌رسد، سلول‌های تیروئيد را نابود می‌کند و اندازه‌ی گواتر را کاهش می‌دهد. اما، این درمان ممکن است باعث کم کاری تیروئید بشود.

• مصرف مکمل‌های ید

مصرف منظم نمک ید دار از گواتر ناشی از پرکاری تیروئید جلوگیری می‌کند.

• عمل جراحی

اگر گواتر در امر تنفس، یا بلع مشکل و اختلال ایجاد کند، و یه هیچ یک از درمان‌های دیگر واکنش نشان ندهد، ممکن است برای برداشتن بخشی، یا تمام غده‌ی تیروئيد به عمل جراحی نیاز باشد.