آیا انسولین عوارض دارد؟

چکیده

 انسولین نقش اساسی در کنترل قندخون در تمام بیماران دیابتی بازی می‌کند ولی بعضی از بیماران دیابتی با شنیدن کلمه انسولین اولین چیزی که به آن فکر می کنند مرحله آخر قند و قطع قسمتی از عضو بدن هست، برای همین از شنیدن اینکه باید برای کنترل قند خون انسولین مصرف کنند میترسند.

بنابراین بهتر است آگاهی خود را نسبت به انسولین و عوارض آن بالا ببریم.

در این مقاله از مجله سلامت دکتر مهندس ما میخواهیم به عوارض انسولین بپردازیم و اینکه بهترین زمان تزریق انسولین چه زمانی میتواند باشد؟

انسولین چیست؟

انسولین یک پیام‌رسان شیمیایی است که به سلول‌ها اجازه می‌دهد گلوکز (قند خون) را جذب کنند و همچنین به‌ منظور ایجاد انرژی به تجزیه چربی‌ها و پروتئین‌ها کمک می‌کند. تعادل انسولین موجب تنظیم قند خون و بسیاری از فرایندهای بدن می‌شود.

اگر سطح انسولین خیلی کم یا زیاد باشد، قند خون بیش‌ از حد یا کمتر از حد طبیعی ایجاد می‌شود که این مسئله می‌تواند علائمی را ایجاد کند.

چه کسانی به انسولین نیاز دارند؟

• همه افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ (دیابت وابسته به انسولین): تجویز انسولین برای حفظ حیات بیمار الزامی است چون بدن قادر به تولید آن نیست یا میزان تولید انسولین کافی نمی باشد.
• افراد دیابتی باردار که رژیم غذایی به تنهایی نمی تواند دیابت آنها را کنترل کند.
• افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ ( دیابت غیروابسته به انسولین) که دیگر رژیم غذایی و داروهای خوراکی در آنها موثر نباشد و یا اینکه در شرایط استرس زا مثل بیماری، عفونت، جراحی و کورتون درمانی باشند.

بهترین زمان تزریق انسولین

انسولین‌های رگولار را باید 20 تا 30 دقیقه قبل از صرف غذا تزریق کرد و انسولین‌های مشابه انسولین و قلمی، همزمان با شروع غذا باید استفاده شوند.

بهتر است در هر وعده، انسولین در قسمت خاصی از بدن تزریق شود، مثلا اگر بیمار صبح، روی بازوی راست تزریق می‌کند و شب روی بازوی چپ، تا مدتی همین روند را ادامه دهد و بعد از سه تا شش ماه محل آن را عوض کند، چون میزان جذب از هر طرف بدن فرق می‌کند و اگر این قاعده رعایت نشود، امکان دارد نوسانات قندخون را در پی داشته باشد.

از طرفی انسولین به مرور باعث از بین بردن بافت چربی و سفت شدن محل تزریق می‌شود، بنابراین بهتر است هر چند ماه، محل تزریق را تغییر داد.

بیماران دیابتی حتما باید پس از تزریق انسولین غذا بخورند و آن را مثلا به یک ساعت بعد موکول نکنند، چون باعث افت قندخون می‌شود و خطرناک خواهد بود.

عوارض انسولین چیست؟

انواع مختلف برندهای انسولین برای استفاده در بازار موجود هستند. عوارض جانبی که فرد ممکن است تجربه کند به نوع انسولین دریافتی بستگی خواهد داشت.

با این وجود برخی عوارض جانبی رایج شامل موارد زیر می شوند:

• افزایش وزن:

عوارض جانبی انسولین شامل مشکلات جزیی تا مشکلات جدی تر مانند افزایش وزن می باشد.

البته بسیار مهم است که بدانید انسولین به خودی خود سبب افزایش وزن نمی گردد، بلکه به موازات تنظیم قند خون توسط این هورمون، چربی اضافه در بدن به علت مصرف غذای اضافی و یا دریافت مقادیر ناکافی انسولین خوراکی یا تزریقی، می تواند منجر به افزایش وزن گردد.

خبر خوب آن است که با یک رژیم غذایی متعادل به همراه فعالیت بدنی منظم، می توان از این عارضه جانبی یعنی افزایش وزن، جلوگیری نمود.

• لیپوهایپرتروفی:

لیپوهایپرتروفی از مهم ترین و رایج ترین عارضه تزریق زیرجلدی انسولین است که با ایجاد یک توده فیبر و چربی در محل تزریق مکرر انسولین در یک موضع اتفاق می افتد و ممکن است باعث تاخیر در جذب انسولین شود.

بنابراین برای جلوگیری از ایجاد لیپوهایپرتروفی و اختلال در جذب انسولین، تزریق انسولین باید بصورت چرخشی و در موضع های مختلف انجام شود.

• لیپوآتروفی بافتی:

لیپوآتروفی بافتی کم شدن توده بافت چربی زیرجلدی است که معمولا به شکل یک فرورفتگی در محل تزریق انسولین ایجاد می شود.

ممکن است عواملی مثل تزریق انسولین سرد که بلافاصله از یخچال خارج شده و یا تزریق مجدد در محلی که قبلا تزریق در آن صورت گرفته باشد هم می تواند لیپوآتروفی بافتی ایجاد کند.

• خارش و التهاب پوست:

موقع تزریق انسولین ممکن است قرمزی و خارش خفیفی در محل تزریق ایجاد گردد.

اگر خارش و التهاب گسترش یابد و یا پوست بیش از حد خارش دار شود، باید به پزشک مراجعه کرد.

وسایل تزریق کننده جدید ( مدل مدادی یا قلم انسولین) به کاهش این عوارض پوستی کمک می کنند.

ضخیم شدن پوست:

یکی دیگر از عوارض احتمالی تزریق انسولین ضخیم شدن پوستی است که تزریق ها معمولا در آن ناحیه صورت می گیرند، البته این عارضه تقریبا نادر است.

• هایپوگلایسمی(کاهش قند خون یا افت قند خون):

افت قند خون رایج ترین و مهم ترین عارضه انسولین است که بیشتر افرادی که انسولین دریافت کرده اند، یک بار یا بیشتر دچار آن شده اند. این حالت اکثرا برای افرادی پیش می آید که بیشتر از مقدار تجویز شده به خود انسولین تزریق می کنند.

احساس خواب آلودگی، ضعف، گیجی و یا احساس ناخوشی کلی ممکن است نشان دهد که قند خونتان در حد نامطلوبی افزایش یا کاهش یافته است. راه حل این است که قند خون تان بررسی شود و سپس غذا و انسولین دریافتی طبق نظر پزشک تان تنظیم گردد.

در مصرف استنشاقی انسولین، افت قند خون رایج ترین عارضه جانبی می باشد. همچنین تنگی نفس، درد قفسه سینه، عفونت های تنفسی، سرفه، خشک شدن دهان و زخم گلو نیز ممکن است در اثر مصرف استنشاقی این دارو از طریق دهان و بینی ایجاد شوند.

• دیگر عوارض جانبی مصرف انسولین:

تورم صورت، لب ها، زبان و یا مشکل در تنفس.

این عوارض جانبی می توانند نشانه ای از حساسیت جدی به انسولین باشند و هر شخصی که آنها را مشاهده می کند، باید سریعا به پزشک مراجعه کند.

توصیه‌های مراقبتی استفاده از انسولین

• افراد دیابتی مراقب افت قند خونشان باشند و در تزریق انسولین دقت داشته باشند، بخصوص بیماران دیابتی که عارضه چشمی دارند.
• این بیماران حتما باید پس از تزریق غذا بخورند و آن را مثلا به یک ساعت بعد موکول نکنند چون باعث افت قندخون می‌شود و خطرناک خواهد بود.
• گاهی زندگی بیماران دیابتی نظم چندانی ندارد، مثلا بیمار قرار است با هر وعده غذایی انسولین تزریق کند، ولی آنقدر دیر از خواب بیدار می‌شود که ظهر و هنگام صرف وعده ناهار است. در این صورت نباید وعده صبح و ظهر را یکجا تزریق کند، بلکه باید قندخونش را اندازه بگیرد و اگر در حد قابل قبول بود، فقط دوز ظهر را تزریق کند.
• در پایان ذکر این نکته ضروری است که انسولین به عنوان یک داروی اساسی برای درمان بیماران دیابتی نوع یک و نوع دو که به درمان های دیگر جواب نداده اند، تجویز می گردد. مهم این است که تجویز و تعیین دوز مصرف این دارو بایستی زیر نظر پزشک متخصص انجام شود تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری گردد.

نکاتی برای استفاده بی خطر از انسولین

انسولین یک داروی تجویزی است. فرد باید درباره موارد زیر با پزشک خود صحبت کند:

• کدام نوع انسولین برای وی مناسب است.
• عوارض جانبی احتمالی چه چیزهایی هستند.
• چگونه به شیوه ای کارآمد و بی خطر از انسولین استفاده کند.

افراد مبتلا به دیابت نوع 2 و دیابت بارداری باید با پزشک خود درباره این که انسولین درمانی بهترین گزینه برای آنها محسوب می شود یا خیر صحبت کنند. آنها ممکن است قادر به استفاده از گزینه های درمانی دیگر مانند داروهای غیر انسولین و تغییرات غذایی و سبک زندگی برای کنترل سطوح قند خون باشند.

افرادی که انسولین دریافت می کنند باید سطوح قند خون را به طور مرتب کنترل کنند. مصرف بیش از حد زیاد یا کم انسولین می تواند به بروز عوارض جانبی منجر شود. همچنین فرد باید برنامه درمانی خود را بر اساس دستور پزشک دنبال کند.

هر فردی که عوارض جانبی ناشی از انسولین درمانی را تجربه می کند باید با پزشک خود صحبت کند. ممکن است امکان ارائه طرح درمانی دیگر یا تغییر نوع انسولین که مناسب نیازها و سبک زندگی وی باشد، وجود داشته باشد. پزشک می تواند توصیه های لازم برای پیشگیری و کاهش عوارض جانبی را ارائه کند.

درمان های غیر انسولینی در دیابت کدامند؟

افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ اغلب می توانند شرایط خود را بدون انسولین درمانی مدیریت کنند.

گزینه های درمانی جایگزین شامل تغییر در شیوه زندگی، رعایت رژیم غذایی مناسب و مصرف داروهای غیر انسولین مانند متفورمین است.

با این حال اگر با استفاده از این روش های درمانی نتوانید سطح قند خون خود را کنترل کنید، پزشک ممکن است انسولین درمانی را توصیه کند.

زنان مبتلا به دیابت بارداری معمولاً انسولین دریافت می کنند، اما همچنین می توانند دیابت خود را با مصرف داروی متفورمین کنترل کنند.

کلام آخر

هر فردی که عوارض جانبی ناشی از انسولین درمانی را تجربه می کند باید با پزشک خود صحبت کند.

ممکن است امکان ارائه طرح درمانی دیگر یا تغییر نوع انسولین که مناسب نیازها و سبک زندگی وی باشد، وجود داشته باشد.

پزشک می تواند توصیه های لازم برای پیشگیری و کاهش عوارض جانبی را ارائه کند.