راهنمای خرید دستکش یکبار مصرف- معرفی انواع دستکش و کاربرد هر کدام

چکیده

یکی از وسایل مصرفی بسیار پرکاربرد در آزمایشگاه ها، پزشکی و خانه، دستکش یکبار مصرف هست.

دستکش یکبارمصرف دارای انواع مختلفی است که هرکدام ممکن است برای کاربردهای خاصی مورد استفاده قرار بگیرد.

استفاده از دستکش‌های یکبار مصرف، ایمنی مراکز پزشکی و آزمایشگاهی را افزایش می‌دهد. به این صورت که انواع دستکش آزمایشگاهی و پزشکی، مانع از انتشار ویروس‌های خطرناک و بیماری‌‌زا در محیط کاری و سطح جامعه می‌شوند. بنابراین، استفاده از آن‌ها در چنین مراکزی اهمیت زیادی دارد.

دراین بخش از مجله سلامت دکترمهندس به راهنمای خرید دستکش یکبار مصرف می پردازیم، هم چنین انواع آن که شامل نایلونی، لاتکس، وینیل، نیتریل، جراحی می شود، به علاوه ی کاربرد و نحوه ی پوشیدن آن شرح داده می شود.

ویدیو آموزشی راهنمای خرید دستکش یکبارمصرف

کاربردهای دستکش یکبارمصرف

کاربردهای دستکش یکبار مصرف به اندازه افرادی که از آن استفاده می‌کنند متنوع است. برخی از موقعیت‌هایی که نیاز به استفاده از دستکش یکبار مصرف دارند و یا بهتر است از آن استفاده کنیم عبارتند از:

• زمانی که پوست با مواد شیمیایی یا محرک‌های پوستی تماس پیدا می‌کند.
• هنگامیکه پوست با مایعات بدن مانند خون، استفراغ، ادرار، مدفوع یا مخاط تماس پیدا می‎کند.
• برای محافظت از دیگران در برابر باکتری‎ها یا میکروب‌های روی دست‎های مراقبان پزشکی و سلامت
• هنگام کار با موادی که می‌تواند به پوست دست‎ها آسیب وارد کند.
• هنگام دست زدن به وسایلی که ممکن است در اثر موادی که دارند به پوست آسیب بزنند.
• هنگام رسیدگی به موارد ناشناخته یا تعریف نشده.
• برای محافظت در برابر سوختگی، بریدگی، ساییدگی و صدمات مشابه.
• برای بهداشت عمومی، راحتی یا ترجیح شخصی.

انواع دستکش یکبارمصرف

دستکش های پزشکی عموما به دو دسته دستکش های معاینه و دستکش های جراحی تقسیم می‌شوند. دستکش های معاینه از جنس لاتکس، وینیل، نیتریل و نایلونی هستند.

دستکش‌های جراحی هم دارای جنس‌های متفاوتی هستند، اما امروزه اکثرا از جنس لاتکس تولید می‌شوند.

نکته مهم در مورد دستکش های جراحی استریل بودن آنهاست، اما دستکش های معاینه لزوما استریل نیستند و این امر بستگی به کاربرد آنها دارد. 

دستکش وینیل

دستکش وینیل ساخته شده از پلی وینیل کلرید یا همان پی وی سی بوده و جهت مصرف در کلینک‌ها، مطب‌ها، آرایشگاه‌ها، محیط‌ های آزمایشگاهی و آشپزی می‌باشد.

دستکش وینیل برخلاف دستکش لاتکس حساسیت‌زا نبوده و جایگزین مناسبی برای کسانی که به دستکش‌ لاتکس آلرژی دارند می‌باشد.

دستکش وینیل معمولا ضخیم‌ تر از سایر دستکش‌ها بوده و در نتیجه مقاومت خوبی در برابر اسیدها، قلیاها و الکل‌ها داراست.

برای فعالیت‎هایی که نیاز به دقت بالا و حس لامسه قوی ندارند، دستکش وینیل می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد؛ زیرا این دستکش‌ها برخلاف دستکش‌های لاتکس و دستکش‌های نیتریل بوده و کاملا به دست نمی‌چسبد. 

دستکش نایلونی

دستکش نایلونی یکی دیگر از انواع دستکش‌های یکبار مصرف است. جنس این دستکش از مواد پلی اتیلن ساخته شده و به همین دلیل با نام دستکش پلی اتیلن نیز شناخته می شود. دستکش‌های پلی اتیلن از پلاستیک شفاف تشکیل شده‌اند. برخی از ویژگی های این دستکش ها به شرح زیر است:

این دستکش ها از مقاومت بالایی برخوردار نیستند و به راحتی پاره شده و آلودگی‌ها را انتقال می‌دهند به همین دلیل برای انجام امور پزشکی چندان مناسب نیستند؛ اگرچه جهت انجام معاینات ساده و کم خطر می‌توان از آنها استفاده کرد، اما در تماس با مواد عفونی یا مایعات بدن مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

دستکش لاتکس

دستکش لاتکس از لاستيك طبيعي یا لاتكس است که بدون پودر و سفيد رنگ مي باشد. لايه داخلي دستکش لاتکس بدون پودر می باشد و داراي پوشش پليمري و سيليكوني است.

به هنگام خشک بودن یا مرطوب بودن دستکش لاتکس بدون پودر، سطح خارجي آن دارای مقاومت مناسب جهت حفظ امنیت و ایمنی مصرف کننده و مطمئن گرفتن ابزار خواهد بود .

خفیف‌ترین حساسیتی که ممکن است دستکش‌های لاتکس برای دستان شما ایجاد کند، به صورت خشکی، خارش، سوزش، پوسته ریزی و قرمزی پوست ظاهر شده و در اثر استفاده‌ مداوم از لاتکس پدیدار می‌شود.

ممکن است پس از چند هفته استفاده، این حساسیت‌ها به صورت شدیدتری بروز پیدا کنند که در این صورت باید به پزشک مراجعه شود. 

دستکش نیتریل

در میان انواع دستکش یکبار مصرف، دستکش نیتریل یکی از پرکاربردترین‌هاست. این دستکش از موادی ساخته شده است که می‌توانند از پوست در برابر مواد شیمیایی خشن و حتی عوامل بیماری‌زای خون محافظت کنند.

این دستکش‌ها برای کار با مواد شیمیایی مانند آمونیاک و سفیدکننده‌ها، اسیدها و مواد قلیایی و آلاینده‌های بیولوژیکی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها بسیار مناسب هستند.

نسبت به دیگر دستکش‌های یکبار مصرف، دستکش‌های نیتریل قیمت بالاتری دارند؛ اما می‌توان آن‌ها را یکی از بهترین انتخاب‌ها برای مراقبت‌های پزشکی دانست.

دستکش نیتریل برای افرادی که به پودرهای درون دستکش‌های لاتکس حساسیت دارند، بسیار مفید است. چراکه در داخل آن‌ها از هیچ پودری استفاده‌ نشده و به همین دلیل حساسیتی ایجاد نمی‌کند.

دستکش جراحی

این دستکش ها همانطور که از نام آنها مشخص است برای انجام عمل های جراحی مورد استفاده قرار میگیرند و امکان حفظ محیط استریل در حین عمل را فرهم میکنند.

لایه داخلی این دستکشها از جنس پلیمر یا سیلیکون بوده و دارای دو نوع پودری و بدون پودر است.

از ویژگی های این نوع دستکش ها می توان به حفظ حالت استریل، عدم ایجاد حساسیت، انعطاف بیشتر در عین مقاومت، بافت ضدلغزش و ساق بلند به منظور پوشش دست اشاره کرد.

دستکش شیمی درمانی

دستکش‌های شیمی درمانی دستکش‌های یکبار مصرفی هستند که استاندارد ASTM D6978 را برای ارزیابی مقاومت دستکش‌های پزشکی در برابر نفوذ داروهای شیمی درمانی دارند.

فقط دستکش‌های یکبار مصرفی که دارای گواهی ASTM D6978 هستند باید در محیط‌هایی که احتمال تماس با مواد شیمی‌درمانی وجود دارد استفاده شود.

معمولا استفاده از دستکش نیتریل جهت حفاظت در برابر مواد و داروهای شیمی درمانی بهترین گزینه است و پس از آن دستکش لاتکس قابل استفاده است. می‌توان جهت افزایش محافظت موارد زیر را انجام داد:

• دو دستکش را روی هم پوشید.
• از دستکش‌های ضخیم‌تر استفاده کرد.
• دستکش‌ها را مداوم تعویض کرد.

استفاده از دستکش های وینیل به هیچ وجه توصیه نمی‌شود زیرا در برابر نفوذ داروهای شیمی‌درمانی مقاوم نیستند.

نکات مهم در انتخاب دستکش های پزشکی

استریل یا غیر استریل بودن دستکش

اگر یک دستکش طبق استانداردهای استریلیزاسیون خاصی که FDA ارائه می‌دهد، استریل شده باشد و با آن مطابقت داشته باشد، به عنوان یک دستکش استریل طبقه‌بندی می‌شود.

دستکش‌هایی که به عنوان “استریل” شناخته می‌شوند، معمولاً توسط سازنده با اکسید اتیلن یا اشعه گاما برای از بین بردن میکروب‌ها استریل می‌شوند. اما هنوز باید توسط FDA آزمایش شوند تا اطمینان حاصل شود که استریل شده‌اند و سطح تضمین مورد انتظار FDA را برآورده می‌کنند.

شاخص AQL

سازمان غذا و داروی آمریکا FDA)) جهت بررسی کیفیت دستکش‌های یکبار مصرف پزشکی استانداری به نام AQL (Acceptable Quality Level) تعیین کرده است.

یکی از مرسوم‌ترین روش‌ها جهت تست AQL در دستکش های پزشکی، تست نشت و سوراخی است. بدین صورت که داخل دستکش را با یک لیتر آب پر کرده و مچ دستکش را می‌بندند و آن را بصورت وارونه آویزان می‌کنند.

AQL بصورت درصدی از نسبت تعداد دستکش‌های معیوب به تعداد کل نمونه‌های ارزیابی شده در تست‌های کنترل کیفی، تعریف می‌شود. برای محصولات حساس پزشکی این مقدار باید کمترین میزان ممکن باشد. در واقع هرچه AQL کمتر باشد، دستکش کیفیت بالاتری دارد.

پودری، بدون پودر یا کم پودر بودن دستکش

دستکش‌ها علاوه بر موارد گفته شده در بالا دارای انواع پودری، بدون پودر و کم پودر نیز هستند.

دستکش‌های یکبار مصرف بسته به اینکه دارای پودر روان‌کننده مانند نشاسته ذرت، پودر Lycopodium یا تالک هستند، می‌توانند پودری یا غیرپودری باشند.

همچنین دستکش های جراحی دارای انواع بدون پودر، پودری و کم پودر هستند. البته در جراحی‌های طولانی مدت اغلب به دلیل امکان آلرژی به پودر، از نوع بدون پودر استفاده می‌شود.

پودر دستکش های جراحی در سطح داخلی آن قرار دارد و به دلیل امکان ایجاد آلرژی در اثر تماس پودر با بافت‌های بدن در اعمال جراحی، سطح خارجی دستکش های جراحی پودری فاقد پودر می‌باشد.

دستکش کلر دار و بدون کلر

برخی از افرادی که به دستکش های پودری حساسیت دارند، از دستکش های کلر دار استفاده می‌کنند. آغشتن دستکش به کلر به راحت‌تر پوشیدن آن کمک می‌کند.

از مزایای این دستکش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقاومت بالا در برابر طیف وسیعی از مواد شیمیایی؛
• قابلیت ارتجاعی بالا.

معایب دستکش های کلر دار:

• بوی کلر
• ماندگاری کوتاه و طول عمر کمتر نسبت به دستکش های بدون کلر

جنس دستکش

دستکش‌های یکبار مصرف عمدتا از سه نوع ماده تولید می‌شوند: لاتکس، نیتریل و وینیل که جنس آن‌ها می‌تواند از مواد طبیعی یا مصنوعی ساخته شود.

دستکش‌های لاتکس از لاستیک طبیعی تولید می‌شوند. لاتکس بسیار بادوام است و حساسیت لمسی بالایی دارند. از این رو جراحان برای روش‌های مختلف جراحی ترجیح می‌دهند از دستکش لاتکس استفاده کنند. عیب اصلی پوشیدن دستکش لاتکس این است که می‌تواند واکنش آلرژیک به مواد ایجاد کند.

دستکش‌های نیتریل از پلیمر لاستیکی نیتریل مصنوعی تولید می‌شوند. این دستکش‌‌های یکبار مصرف محافظت بیشتری در برابر مواد شیمیایی نسبت به دستکش‌های لاتکس ارائه می‌دهند. 

دستکش‌های با جنس وینیل از پلیمر پلاستیکی مصنوعی پلی وینیل کلرید (PVC) ساخته شده‌اند. تولید دستکش های وینیل ارزان است و پوشیدن آن بسیار حس بهتری نسبت به بقیه دستکش‌ها دارد. 

میزان قابلیت کشسانی دستکش

دستکش‌های یکبار مصرف متناسب با جنس و متریالی که در ساخت آن‌ها به کار رفته دارای قدرت کشسانی متفاوتی هستند.

برای مثال قدرت کشسانی دستکش‌های حاوی لاتکس بیشتر از دستکش‌های وینیل و نیتریل است. این امر منجر می‌شود که دستکش لاتکس به دست کاملا بچسبد و به همین دلیل دستکش های لاتکس دارای بیشترین حساسیت لمسی بوده و حداکثر مانور حرکتی را برای انگشتان فراهم می‌کند.

بنابراین همان‌طور که پیشتر اشاره شد دستکش لاتکس انتخاب اول افراد جهت انجام کارهای ظریف و با مهارت بالای انگشتان (مانند انواع اعمال جراحی) می‌باشد.

میزان نفوذپذیری دستکش در برابر مواد شیمیایی

در حین استفاده از مواد شیمیایی، دستکش‌هایی استفاده می‌شوند که پوست افراد را در برابر آسیب‌های شیمیایی و یا ورود مواد مضر به جریان خون محافظت می‌کند. از آنجایی که خطر برای این افراد می‌تواند زیاد باشد، استانداردهایی برای انواع مختلف دستکش‌های مقاوم در برابر مواد شیمیایی طراحی شده است.

تولیدکنندگان دستکش‌های مقاوم در برابر مواد شیمیایی باید محصولات خود را با استفاده از تست استاندارد ASTM F739 آزمایش کنند که روشی برای اندازه‌گیری نفوذ مایعات و گازها از طریق مواد محافظ است. پیروی از این استاندارد به تعیین مدت زمان موثر بودن دستکش‌ها و اینکه دستکش‌ها می‌توانند فرد را در برابر چه چیزی محافظت کنند، کمک می‌کند. در نتیجه هر دستکشی متناسب با اطلاعاتی که سازنده بر روی آن درج می‌کند درجه مقاومت متفاوتی در برابر مواد شیمیایی دارد.

اصول کلی پوشیدن دستکش های یکبار مصرف

اصول پوشیدن دستکش های یک بار مصرف به شرح زیر است:

دستکش ها باید بلافاصله قبل از انجام یک کار پوشیده و بلافاصله بعد از انجام آن برداشته شوند.

قبل از پوشیدن دستکش دست های خود را بشویید و دیگر به هیچ وسیله ای دست نزنید.( اگر آنها قبل از جمع آوری تجهیزات پوشیده شوند، آلوده خواهند شد. به همین خاطر تجهیزات باید اول جمع آوری و برای استفاده در بستر بیمار قرار گیرند.)

• دستکش را از نظر عدم وجود هر گونه زدگی یا سوراخ بررسی نمایید.
• هرگز با داشتن دستکش دست خود را نشویید. ابتدا دستانتان را بشویید ، خشک کنید و سپس از دستکش استفاده کنید.
• دستکش های یکبار مصرف باید پس از اتمام کار برای جلوگیری از آلودگی زیست محیطی در ابزار خاص این کار دور انداخته شوند .
• دستکش های یکبار مصرف باید برای هر بیمار تعویض شوند چرا که می توانند عامل ابتلا به یک عفونت باشند.

توصیه هایی در استفاده از دستکش های یکبار مصرف

• دستکش های یکبار مصرف باید در بسته بندی اصلی خودشان نگهداری شوند.
• تنها زمانی که به آن نیاز دارید از بسته بندی خارج شوند.
• دستکش یکبار مصرف نباید در بسته های در باز و در جیب لباس های فرم قرار بگیرند .
• جعبه های دستکش نباید در آستانه پنجره و بالای سطل زباله قرار بگیرند.

در موارد ذیل حتما به خاطر داشته باشید دستکش یکبار مصرف پزشکی را تعویض کنید

• هنگام استفاده بین چند بیمار
•  هنگامی که دستکش آلوده می شود
• هنگامی که دستکش کثیف می شود
• هنگامی که دستکش پاره شود
• هنگامی که دستکش برای چهار ساعت متوالی استفاده شده است
• همانطور که در راهنمای خرید دستکش یکبار مصرف در بالا گفته شد، عدم تعویض دستکش می توانند عامل ابتلا به یک عفونت باشند، بنابراین بایستی دستکش ها صرق نظر از هر نوعی که باشند. پس از عطسه، سرفه، یا لمس کردن مو یا صورت خود بلافاصله تعویض گردند.

کلام آخر

در محیط‌های پزشکی مانند بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، انواع دستکش یکبار مصرف یکی از پرکاربردترین وسایل هستند. چراکه در این محیط‌ها باکتری‌ها، ویروس‌ها و عوامل عفونی فراوان هستند و کارکنان بیمارستان باید از سلامت خود محافظت کنند.

دستکش‌های یکبار مصرف با ضخامت‌های مختلف و از مواد متفاوتی ساخته می‌شوند تا برای کار در هر محیطی مناسب باشند. نکته مهم این است که کاربرد آن‎ها را بشناسید و در موارد مناسبی از آن‌ها استفاده کنید.